Գոլի Թարաղին ծնվել է 1939 թ. Թեհրանում՝ մտավորականի ընտանիքում: Բարձրագույն կրթությունը ստացել է ԱՄՆ-ում, ապա ուսումը շարունակել Թեհրանի համալսարանում` ստանալով փիլիսոփայության մագիստրի կոչում: Ամենահայտնի պարսիկ ժամանակակից գրողներից է, թեև իսլամական հեղափոխությունից հետո` 1980 թվականին գաղթել է Ֆրանսիա և բնակություն հաստատել այնտեղ:

 Ես երջանիկ մարդ եմ: Ամեն օր, ամեն րոպե, ամեն վայրկյան երջանիկ եմ: Մահմուդի ասելով՝ «երջանկությունը պոզով-պոչով չի լինում»: Երբեմն ինքս ինձ մտածում եմ, թե գուցե երազ եմ տեսնում: Կարծում եմ՝ այսքան երջանիկ լինել հնարավոր չէ: Ձեռքերս հանում եմ ծածկոցի տակից: Ոտքիս բութ մատով ներքնակի անցքն եմ փնտրում: Այնքան եմ քնել, գլուխս պտտվում է: Հետմիջօրեից անուժ ու անշարժ ընկած եմ այստեղ: Բայց վեր կենամ, ի՞նչ անեմ: Ոչ ոք ու ոչինչ ինձ չի սպասում: Երանի մի հետաքրքիր բան պատահեր, ու կարողանայի պատմել Մահմուդին: Պատմելու ոչ մի բան (այսինքն՝ հետաքրքիր բան) չունեմ: Ընտիր բառեր, որոնք կուրախացնեն Մահմուդին: Ես միայն երջանիկ եմ, առավոտից մինչև գիշեր երջանիկ եմ: Բա վերջը՞: Մահմուդն ասում է. «Ի՞նչ վերջ: Դու մի իսկական երջանիկ մարդ ես: Էլ ի՞նչ ես ուզում:» Նայում եմ ժամացույցիս: Չորսն անց քսան է: Հարկավոր է մի բան անել այս երջանկության հետ: Երանի կարողանայի մեռնել և Մահմուդին ասեի՝ մեռել եմ: Երբ հայրս մեռավ, ամբողջ սրտով ուրախացել էի: Վերջապես ասելու մի բան կար: Ոնց էլ չլինի՝ հայրս էր, ես էլ շատ էի սիրում նրան, բայց Մահմուդն ասաց. «Հեչ կարևոր չի: Պատկերացրու՝ ամեն օր որքան մարդ է մեռնում, պատկերացրու՝ կռվի բերանին ինչեր են լինում»: Մահմուդն իրավացի է. պետք է ավելի կարևոր բաների մասին մտածեմ: Իմ հայրն ո՞վ էր: Մի սովորական գրասենյակային աշխատող: Նրա լինել-չլինելուց ի՞նչ տարբերություն: Ես էլ ուսերս թոթվեցի ու շտապ ծիծաղեցի: Ինքս ինձ մտածում եմ, թե քույրերս ուր են, ինչ են անում: Չէ՜, ես չեմ ուզում նրանց փոխարեն լինել: Երբե՛ք. Մահմուդն իրավացի է: Քույրերս նեխած գետնախնձորների պես գարշահոտ են ու չունեն հատկություն: Եթե Մահմուդին չճանաչեի, ի՞նչ կլիներ: Ես էլ քույրերիս պես կնեխի և երբեք չէի հասկանա՝ կյանքն ու երջանկությունն ինչ են:

 Մահճակալիցս վեր եմ կենում: Մարմինս ցավում է: Ուզում եմ գնալ ու խոսել Մահմուդի հետ: Իհարկե, պետք է մի պատճառ ունենամ, մի հաստատուն պատճառ: Բայց ես ընդամենը ուզում եմ խոսել Մահմուդի հետ, խոսել հասարակ բաներից. այն ամենը, ինչ գիտեմ: Մահմուդն ասում է. «Չպետք է ժամանակս խլես քո անիմաստ խոսակցություններով: Չպետք է ինձ խանգարես»: Քայլում եմ սենյակում: Լվացվում եմ: Դարակներս եմ դասավորում: Ինքս ինձ ասում եմ՝ գուցե թերթերում հետաքրքիր մի բան գտնեմ (մի քննադատություն, մի քննարկում, մի բանաստեղծություն) և հետո պատմեմ նրան: Բայց Մահմուդը վստահ է, որ ես անասունի պես անհասկացող եմ և ավելի լավ է՝ արագ-արագ չխոսեմ, միայն լսեմ:

  Ինչքա՞ն լսեմ: Յոթ տարի է՝ առավոտից գիշեր լսել եմ: Արդեն հոգնել եմ: Գլուխս ուռել է: Ի վերջո իմ հերթն էլ պիտի գա: Փողոցից ճչոց է լսվում, մի խումբ մարդկանց ողբ ու կականի ձայներ: Վազում եմ պատուհանի մոտ: Կանգնում եմ: Չէ՜, ես չպետք է ուշադրություն դարձնեմ: Չպետք է նայեմ: Սրանք սովորական մարդիկ են, ոտքի տակ ընկնող ու հիմար խնդիրներով մարդիկ: Մահմուդն ասում է. «Մենք չպետք է ուշադրություն դարձնենք: Մենք չպետք է ուշադրություն դարձնենք նման բաների ու նման մարդկանց»: Բա ի՞նչ անեմ: Ո՛չ լսեմ, ո՛չ նայեմ: Մահմուդն իր աշխատասենյակում է: Որտեղի՞ց իմանա: Վարագույրը մի կողմ եմ քաշում: Մեր պատուհանի տակը լիքը մարդիկ են: Հարևանուհին գլուխն է պատեպատ տալիս ու մազերը պոկում: Օձիքն է պատառոտում ու երեսնիվայր ընկնում ասֆալտին: Դեմքը կեղտոտվում է, նրան օգնում են վեր կենալ:           

 Ես սովորություն ունեի ամեն օր, երբ Մահմուդը տանը չէր լինում, վարագույրի անցքից նայել այդ կնոջը։ Տեսնում էի՝ ինչպես է անընդհատ խոսում ամուսնու հետ և երեկոյան ինչպես է նստում իրենց տան դիմացի աստիճաններին և զրուցում դուռ ու դրկիցների հետ։ Ուզում էի իմանալ՝ ինչից է խոսում։ Ումի՞ց։ Ինչպե՞ս։ Լա՛վ, պարզ է․ այն հիմար բաներից, որ գիտեն բոլոր կանայք։ Իր այդ անխելք ու հասարակ ամուսնու հետ նման բաներից էլ պետք է խոսեր։ Մահմուդը մեկ րոպե անգամ չէր կարող հանդուրժել այդ շատախոս, անգրագետ կնոջը։ Հիմա հարևանները նրա շուրջն են հավաքվել։ Բոլորը լալիս են։ Ասես բոլորը փորձում են մխիթարել նրան։ Ամուսինը լաց լինելով իջնում է տաքսուց։ Ծնկներին է տալիս։ Գրկում է նրան։ Տանում է ներս։         

Վարագույրը քաշում եմ։ Նստում եմ մահճակալին։ Կարծում եմ՝ երեխան է մեռել։ Ի՜նչ սիրուն երեխա էր։ Նոր էր քայլում։ Երբեմն վարագույրի հետևից նրան ձեռքով էի անում։ Ուսերս եմ թոթվում։ Ա՜յ մարդ, օրական հազարավոր մարդիկ են մեռնում։ Մահմուդն իրավացի է։ Պետք է մտածել, թե ինչ վիճակ է Վիետնամում։ Գնում եմ միջանցք և բանալու անցքից նայում եմ, տեսնեմ՝ Մահմուդն ինչ է անում․ պառկած է գորգի վրա, ձեռքին էլ՝ մի թերթ։ Ուզում եմ ներս մտնել։ Չէ՛, դուրը չի գա։ Ինքս ինձ ասում եմ՝ կգնամ ներս, կնստեմ անկյունում ու չեմ խոսի։ Չէ՜, չէ՜, դուրը չի գա։ Չպետք է մի այնպիսի բան անեմ, որ կվատնի նրա ժամանակը։ Երանի բոլոր այն կանանց, որ նրա գրասենյակում են աշխատում և նրա սենյակում են լինում։ Երբեմն սրտապատառ վեր եմ թռչում տեղիցս ու ինքս ինձ հարցնում՝ չլինի Մահմուդիս ձեռքիցս տանեն։ Բայց մայրս ասում է․ «Չէ՛, բալե՛ս, նրանք հո քո պես էշ չե՞ն։ Ո՞վ կգա, դրան կսիրահարվի»։ Ուզում եմ նրան պատմել հարևանուհու հետ կատարվածը։ Վերջապես պատմելու մի հետաքրքիր բան եմ գտել։ Ուզում եմ կյանքի ու մահվան մասին իմ կարծիքը նրան ասել։ Պետք է նրան ապացուցեմ, որ ինձ հետ էլ է հնարավոր զրուցել։ Բայց վախենում եմ։ Հնարավոր է՝ ծաղրի ինձ ու ինչպես ամեն անգամ, խփի գլխիս։ Մայրս ասում է․ «Բալե՛ս, Աստծուդ մատաղ, հենց վրադ ձեռք բարձրացրեց, դու էլ էնպես խփի գլխին, որ տեղնուտեղը մնա»։ Մայրս չի հասկանում։ Մայրս նայում է իր կյանքին ու իր ամուսնուն։ Մայրս չգիտի՝ բախտս ոնց է բերել, ու ինչ երջանիկ եմ։ Նստում եմ միջանցքում։ Կսպասեմ, մինչև ինքը ձայն տա ինձ։ Վերջիվերջո, դուրս է գալու այդ սենյակից։ Սալիկներն եմ հաշվում՝ հորիզոնական ու ուղղահայաց։ Գնում եմ, մի գիրք եմ վերցնում ու սկսում եմ կարդալ։ Հարևանի երեխան աչքիս առաջից չի հեռանում։ Վարագույրների հետևում էլ մարդ չկա։ Վեր եմ կենում և դանդաղ թակում Մահմուդի սենյակի դուռը։ Չի պատասխանում։ Ասում եմ․ «Գիտե՞ս՝ ինչ է եղել»։ Թղթի խշխշոց է լսվում։ Ասում եմ․ «Եթե իմանաս՝ փողոցում ինչ է կատարվում»։ Ասում է․ «Լռի՛ր․ բան եմ կարդում»։ Բայց սիրտս ուզում է՝ խոսեմ։ Առավոտից սպասել եմ, վեր եմ կացել, նստել եմ, ինձ կարգի եմ բերել։ Ասում եմ․ «Մի ընտիր ասելիք եմ գտել, ուզում եմ ասել։ Շատ հետաքրքիր է»։ Լռություն։ Մահմուդն իրավացի է։ Եթե խոսեմ էլ, ասելիքս ընդհանրապես կարևոր չէ։ Առհասարակ իմ լինել-չլինելն էլ կարևոր չէ։ Պետք է մի կողմ անցնեմ։ Պետք է տեղս զիջեմ Մահմուդի նման մարդկանց։ Պետք է թողնեմ՝ նրանք իմ ու ուրիշների փոխարեն խոսեն։ Գնում եմ խոհանոց, փակում եմ դուռը։ Ցերեկվա ափսեներն եմ լվանում։ Թերթում եմ երեկվանից մնացած օրաթերթը։ Երանի կարողանայի մի այնպիսի հետաքրքիր բան անել, որ Մահմուդի դուրը գա։ Ես միայն երջանիկ եմ։ Առավոտից գիշեր երջանիկ եմ։ Բայց ի՞նչ օգուտ։            

 Թվում է՝ ինձ է ձայն տալիս։ Արագ-արագ միջանցք եմ գալիս։ Ականջ եմ անում։ Լուր չկա։ Հետ եմ դառնում։ Մտածում եմ քույրերիս, նրանց անխելք ու հասարակ ամուսինների, սին ու մտացածին կյանքերի մասին։ Ես պետք է իմ կյանքի արժեքն իմանամ։    

 Մահմուդն ասում է․ «Բոլորն են ուզում քո տեղը լինել»։ Ո՞ր բոլորը։ Մենք ոչ ոքի չենք տեսնում, ոչ մի տեղ չենք գնում։ Բայց մենք ոչ մեկի կարիքն էլ չունենք։ Մահմուդն ասում է․ «Միայն ես ու դու ենք կարևոր։ Այսինքն՝ ես ԿԱՐԵՎՈՐ-ը, դու՝ միայն ԵՍ-ը»։ Այդ միայն ԵՍ-ով շատ ուրախ ու գոհ եմ, որ քույրերիս պես կյանքս ջուրը չի գնացել։ Բայց մայրս ասում է․ «Չէ՜, չէ՜, դու դժբախտացել ես, սև օրն ես ընկել։ Էդ քո առածը ամուսին չէ, Ազրաիլն[1] է»։ Սրտիս խորքում  ծիծաղում եմ մորս պարզության վրա և ուզում եմ համբուրել Մահմուդի ոտ ու ձեռը, որ ինձ փրկել է հասարակ մարդկանց ճիրաններից։ Խեղճ քույրերս՝ իրենց այդքան երեխաներով, սպասուհիներով, ծառաներով, տնով ու ճամփորդություններով՝ երազում են իմ տեղը լինել, և ես հենց այս երկու սենյակում բոլորից երջանիկ եմ։ Ես ավելի բարձր աշխարհի եմ պատկանում, ավելի բարձր տղամարդու։ Երջանիկ եմ, որ երեխա չունեմ։ Մահմուդն ասում է․ «Երեխա՝ այսինքն՝ բանտ։ Այսինքն՝ մեղք,- ասում է,- ոչ ոք երեխա ունենալու իրավասություն չունի։ Անգամ՝ մենք»։ Երեխան դուրս չի գալիս։ Ես այն հին մարդը չեմ։ Ամեն ինչում համաձայն եմ Մահմուդի հետ։ Մայրս ասում է․ «Չէ՜, չէ՜։ Դու ջահելությունդ քամուն տվեցիր։ Երեխա՝ այսինքն՝ կյանք։ Այսինքն՝ ջահելություն։ Էս ցուցանքին որտեղի՞ց գտար։ Մարդու սո՞վ էր»։ Մահմուդն ինքն իրեն  է նայում հայելու մեջ ու ծիծաղում։ Մազերն է շոյում։ Ծիծաղում է։ Նրա ուժից, գեղեցկությունից ու խելքից սարսափած՝ մտածում եմ՝ Աստված իմ, իրո՞ք այս տղամարդն իմն է։ Բայց Մահմուդն ասում է․ «Չէ՛, ես ոչ մեկինն էլ չեմ։ Ընդամենը այժմ այս տեղը գերադասում եմ մյուսներից»։ Ականջ եմ անում․ ձայն չկա։ Վերցնում եմ ռադիոն։ Անջատում եմ։ Հիշում եմ, որ չպետք է լսեմ այդ խեղկատակությունները։ Գնում եմ միջանցք, ննջասենյակ։ Լսվում է ոտնաձայն, սառնարանի դռան ձայնը։ Անմիջապես հետ եմ դառնում խոհանոց։ Կանգնում եմ դռան մոտ։ Նայում է ինձ։ Հարցնում է․ «Ի՞նչ է»։ «Ոչ մի բան»։ «Բա՞ն էիր ուզում»։ «Չէ՛»։ Գնում եմ զուգարան։ Հայելու մեջ ինձ եմ նայում։ Ճակատիս պզուկ է դուրս եկել։ Մազերս հավաքում եմ դեմքիս վրայից և եղունգներով վեր բարձրացնում։ Հետ եմ տանում, թեքում, նորից հետ եմ փռում։ Հարցնում եմ․ «Գիտե՞ս՝ ինչ է եղել»։ Մտածում է։ Չպետք է խոսեմ։ Չպետք է խանգարեմ նրան։ Ես թեթևամիտ ու անընդունակ կին եմ։ Յոթ տարվա կյանքից հետո դեռ չեմ սովորել՝ ինչ պետք է անել, ինչ՝ չանել։ Դեռ չեմ սովորել, որ չպետք է հարց տալ, չպետք է պնդել, չպետք է հուսալ, չպետք է խոսել։ Ցանկանում եմ գլուխս դնել նրա կրծքին։ Ցանկանում եմ բռնել նրա ձեռքերն ու պտտվել սենյակով մեկ։ Ցանկանում եմ գնալ դուրս։ Ցանկանում եմ ավտոբուս նստել։ Ցանկանում եմ փողոցից պաղպաղակ գնել։ Ցանկանում եմ Մահմուդին ասել, որ ճակատիս պզուկ է դուրս եկել։ Ցանկանում եմ Մահմուդին ասել, որ փորիս ներքևի մասը ցավում է, որ անձրև է գալիս, որ երեխա ժամանակ անձրևից վախենում էի։ Ցանկանում եմ երազս պատմել նրան։ Նստում եմ մահճակալի պռնկին։ Ինքս ինձ ասում եմ, որ վաղն անպայման կդատարկեմ աղբարկղը։ Մահմուդի գլուխը հետ ու առաջ է լինում բաղնիքի պատի ու դռան արանքում։ Վերնաշապիկը արձակ է։ Երանի մեկը մեզ այցի գար։ Ինքս ինձ ասում եմ՝ ավելի լավ է վեր կենամ ու մի նոր գործ անեմ, զբաղեցնող մի գործ։ Հարցնում եմ․ «Մահմո՛ւդ, կգա՞ս՝ միասին մի գործ անենք»։ Դեմքը խոժոռում է, դուրս է գալիս, նստում կողքս ու հարցնում․ «Ի՞նչ գործ»։ Չգիտեմ։ Իրոք, չգիտեմ։ Գլուխս դնում եմ ու ասում․ «Սիրելիս, ես սիրում եմ քեզ»: Ծխախոտի գլանակն է փնտրում։ Բերում եմ։ Նստում եմ կողքը։ Երբեմն ինքս ինձ մտածում եմ՝ չէ, ես էս կյանքի համար չեմ ստեղծված, որ ես մի հասարակ, անկիրթ ու հիմար աղջիկ եմ։ Բայց Մահմուդն ասում է․ «Բան չկա, կամաց-կամաց կսովորես»։ Մեր ննջասենյակի պատի հետևից ոտնաձայն ու խոսակցության ձայներ են գալիս։ Մտածում եմ՝ մարդիկ ի՞նչ են անում հիմա։ Որտե՞ղ են։ Ի՞նչ գործեր գիտեն։ Մարդիկ, որոնց գալ-գնալու ձայներն առավոտից գիշեր լսում եմ, ո՞ւր են գնում։ Ուզում եմ գնալ դուրս։ Կարծես այստեղը կտրված է ողջ աշխարհից ու թռել է ամենքի մտքից։ Ինձ ինչ, թե մարդիկ որտեղ են ու ինչ են անում։ Մենք ոչ ոքի հետ գործ չունենք։ Մենք երկուսս այս սենյակում մեր բաժին երջանկությունն ունենք։ Ձեռքս դնում եմ նրա ձեռքին։ Չէ՛, էլ ոչինչ չեմ ուզում։ Ո՛չ մահվան մասին եմ մտածում, ո՛չ ծերության, ո՛չ մոռացության։ Աչքիս տակով նայում եմ Մահմուդին։ Ականջները շատ մեծ են։ Բայց ես սիրում եմ նրան։ Մեծ կամ փոքր ականջներն ի՞նչ կապ ունեն։ Ես այս ականջներով միշտ էլ երջանիկ եմ եղել։ Միտս է գալիս, որ քույրերիս հետ գիշերները նույն սենյակում էինք քնում։ Հետաքրքրասիրությամբ ու նախանձով նայում էի նրանց երկար մազերին ու արտահայտիչ կրծքերին՝ Աստծուն երանի տալով, որ նրանց փոխարեն լինեի։ Կարոտել եմ նրանց։ Երանի իմանայի՝ ինչ են անում։ Երեք տարի է՝ նրանց չեմ տեսել։ Մորս ամիսը մեկ անգամ տեսնում եմ։ Իհարկե, հիմա մեր մեջ էլ ոչ մի կապ չկա։ Ես ամբողջովին փոխվել եմ։ Մահմուդն ինձնից մի նոր մարդ է սարքել։ Այլևս պետք չէ անցյալի մասին մտածել։ Մթնել է։ Վեր եմ կենում ու լույսը վառում։ Վեցն անց կես է։ Մահմուդը հորանջում է։ Աչքերն է տրորում։ Հարցնում է․ «Ի՞նչ է՝ ժամանակդ դա՞ռն է»։ Աշխատում եմ ծիծաղել։ Երդվում եմ, որ շատ երջանիկ եմ։ Ասում է․ «Հավես չունե՞ս»։ Ասում եմ․ «Չէ՜, չէ՜, Աստված վկա, չէ»։ Բացատրում եմ, թե որքան եմ սիրում լռությունը, թե այս մենակ ու մեկուսի տունը որքան եմ նախընտրում այլ տեղերից, թե երբեք չեմ մտածում քույրերիս ու մորս մասին, թե ինքը հորս վերաբերյալ ամբողջովին իրավացի է եղել, թե հայրս միայն մոլեռանդ, փողասեր ու ժլատ մարդ էր, իսկ այս կյանքը, որ հիմա ունեմ, Աստծու պարգև է։ Ասում եմ, որ ամբողջովին գիտեմ իր արժեքը և փորձում եմ գտնել բոլոր թերություններս և ուժերիս ներածին չափով ամեն ինչ կանեմ։ Մահմուդը տաբատն է հանում։ Գցում է գորգին ու հարցնում․ «Վաղվա համար մաքուր շոր ունե՞մ»։ Ուրախ-ուրախ արդուկածս շորերն եմ ցույց տալիս։ Կոշիկները վաքսել եմ, գուլպաները կոկիկ դասավորել պոլիէթիլենային մի տոպրակի մեջ։ Ձեռքը դնում է գլխիս։ Գոհ է։ Ժամացույցն է հանում։ Գուլպաներն է հանում։ Մի բաժակ ջուր եմ բերում ու դնում մահճակալի կողքը։ Ուսերն եմ մերսում։ Ուզում եմ պատմել, թե ինչ է պատահել։ Ինչո՞ւ չպիտի հետաքրքիր չլինի։ Հարևանի կինը կարևոր մարդ չէ։ Արվեստագետ ու քաղաքական գործիչ չէ։ Բայց դե, ի վերջո, հարևանի կինն է։ Ծխախոտն է փնտրում։ Ասում է․ «Գոտկատե՛ղս մերսիր։ Ավելի ներքև, ավելի ուժեղ»։ Կռանում եմ և պարանոցի հետևը համբուրում։ Ասում եմ․ «Գիտե՞ս՝ հարևանի կինը իրեն կոտորում էր»։ Լուցկի է փնտրում։ Գնում եմ խոհանոց և փնտրում դարակներում։ Ամեն ինչ իրար եմ խառնում։ Վախենում եմ՝ չունենանք։ Վերադառնում եմ խոհանոց։ Պայուսակումս եմ փնտրում։ Գտնում եմ։ Բերում եմ։ Կանգնում եմ կողքը։ Աշխատում եմ ասելու մի բան գտնել։ Մի ծխախոտ էլ ես եմ վերցնում ու վառում։ Կոկորդս վառում է։ Դառն է ու վատ համով։ Հարցնում է․ «Քնո՞ւմ ես»։ Չէ, քունս չի տանում։ Ողջ օրը անկողնում եմ անցկացրել։ Չեմ ուզում քնել։ Ասում է․ «Թե չես քնում, լույսը հանգցրո՛ւ։ Դուռն էլ փակի՛ր հետևիցդ»։ Ուզում եմ ուրիշ մի սենյակ գնալ։ Ուզում եմ խոսել, ուզում եմ գոռալ, ուզում եմ ողջ լինել, նրան ցույց տալ, թե որքան երջանիկ եմ։ Նստում եմ կողքը։ Բռնում եմ ձեռքն ու համբուրում։ Չէ, անօգուտ է։ Լույսը հանգցնում եմ, դուռը փակում ու դուրս եմ գալիս։ Պատուհանն եմ բացում։ Անձրևում է։ Ավտոմեքենաները վառել են իրենց լույսերը։ Դեմքս սեղմում եմ պատուհանի պռնկին։ Մարդիկ առանց ինձ նայելու շտապ անցնում են պատուհանի տակով։ Խոսում են իրար հետ։ Ոչ ոք գործ չունի հետս, ոչ ոք չգիտի, որ ես այստեղ եմ։ Դե լա՛վ, ի՞նչ կարևոր է։ Ընդհանրապես կարիքն էլ չկա, որ իմանան, որ ես կամ։ Երանի մայրս այստեղ լիներ։ Երանի մայրս կրթված լիներ ու կարողանար կարդալ Մահմուդի գրածները։ Երանի քույրերս կարողանային հասկանալ՝ Մահմուդն ինչքան կարևոր անձնավորություն է։ Անձրևը սաստկացել է։ Գլուխները թաքնված են անձրևանոցների տակ։                

 Յուրաքանչյուր մարդուց միայն մի սև շրջան ու զույգ ոտքեր եմ տեսնում։ Վարագույրը քաշում եմ։ Ականջ եմ անում։ Ձայն չկա։ Վերադառնում եմ ննջասենյակ։ Շորերս հանում եմ, մի քնաբեր խմում ու քայլում դեպի մահճակալը։ Ուզում եմ կողք կողքի լինենք, ուզում եմ՝ եթե անգամ դեմքներս պատին անենք ու քնենք, նորից կողք կողքի լինենք։ Վերմակը ծանրանում է մարմնիս վրա։ Սեղմվում եմ մահճակալին։ Աչքերս մի կերպ փակում եմ։ Թեքվում եմ փորի վրա, աջ կողի վրա, ձեռքերս դնում եմ գլխիս տակ։ Անհանգիստ եմ։ Ասես մարմինս մեծ փոփոխության է ենթարկվել և չի գտնում իր բնական քունը։ Այն ժամանակներում քույրերիս հետ ծիծաղում էինք վերմակի տակ, ոտքներս իրար հպում ու ինքնըստինքյան ծիծաղում։ Երբեմն թռցրած պիստակներս հետներս մահճկալ էինք տանում ու կամացուկ ուտում։ Մայրիկը շարունակ վախեցնում էր, թե լեզուներս ասեղով կծակի կամ աչքներիս պղպեղ կցանի։ Բայց ես գիտեի, որ խաբում է, գիտեի, որ առավոտյան մեր դպրոցական պայուսակներում նորից հաց, կարագ ու շաքար կդնի և մեր մազերին գույնզգույն ժապավեններ կկապի։ Մահմուդն ասում է․ «Մայրդ հրեշ է, պնդաճակատ ու տկարամիտ պառավ։ Էդ կինն էլ ընտանիքիդ մյուս անդամների նման գարշահոտ է տարածում»։ Փողոցից ոտնաձայն է լսվում։ Պատուհանի տակ մի քանի հոգի փսփսում են։ Ուզում եմ գնալ ու խառնվել պատուհանի տակի մարդկանց։ Ինքս ինձ հարցնում եմ՝ ինչ են խոսում։ Ի՞նչ են անում։ Ո՞ւր են գնում։ Դեմքս Մահմուդի կողմն եմ անում։ Կիսաձայն հարցնում եմ․ «Արթո՞ւն ես»։ Չի պատասխանում։ Երբեք չգիտեմ՝ քնած է, թե՝ արթուն։ Սենյակի մթությունից ու մահճակալի մենությունից սարսափում եմ։ Ուզում եմ մեր մարմինների մազերի ծայրերն իրար միացնենք։ Ձգվում եմ նրա կողմը։ Քթի տակ մրմնջում եմ․ «Մահմուդ, արթո՞ւն ես»։ Ձեռքս զգուշությամբ դնում եմ մեջքին։ Ուզում եմ՝ շուտ լուսանա։ Ինքս ինձ ասում եմ՝ հիմա կարթնացնեմ։ Կճչամ ու կասեմ՝ երազ եմ տեսել։ Կհևամ ու կասեմ՝ սիրտս ծանրացել է։ Պատուհանը կշխկացնեմ ու կասեմ ՝ քամի էր։ Շա՛տ լավ, ես ընդունում եմ, որ երջանիկ եմ։ Բայց ի վերջո պետք է մեկին ասեմ, որ երջանիկ եմ։ Պետք է նրանց ապացուցեմ, որ երջանիկ եմ։ Մահմուդն ասում է․ «Նրանց բոլորի հերն էլ անիծած»։ Բայց մինչև նրանք չիմանան, ես էլ չեմ հավատա։ Ավելի բարձր եմ ասում․ «Մահմո՛ւդ, արթո՞ւն ես»։ Ուզում եմ լույսը վառել։ Կարծես այդ ապակյա փոքրիկ լամպի մեջ հույս ու հավատ ներշնչող մի արարած կա։ Դեմքս սեղմում եմ բարձին։ Ինքս ինձ ասում եմ․ «Բան չկա, վաղը կմոռանամ»։ Բայց ինչքա՞ն քնեմ այն մտքով, թե վաղը կմոռանամ։ Ամեն գիշեր մտածել եմ, որ վաղը կմոռանամ, ինքս ինձ ասել եմ, թե ի վերջո իմ հերթն էլ կհասնի․ խոսելու հերթս, կարևոր լինելու հերթս, ապրելու հերթս էլ կհասնի։ Բայց այս սենյակում ես երբեք բաժին չեմ ունեցել։ Պտտվում եմ։ Պառկում ձախ կողմիս վրա։ Ավտոմեքենաների լույսերի շողքը վեր ու վար է լինում պատի վրա։ Ականջ եմ անում։ Անձրևի միալար ձայնին, բացուխուփ լինող պատուհանների ձայնին, արգելակների ձայնին, կանգառներում հսկիչների սուլոցներին, իրարից քեֆ ու հալ հարցնող, ձեռքով անող ու «մնաս բարով» ասող մարդկանց ձայներին, հարևանի կնոջ լացի ձայնին ու ամուսնու սփոփանքներին, ծառաների ու աղախինների փսփսոցներին։ Զգում եմ, որ այս պատերը, մահճակալն ու սենյակը ինչ-որ մի բան են թաքցրել ինձնից, մի բան են առել ձեռքիցս, գործի էությունը միշտ պատի մյուս կողմում է եղել, և ես գաղափար անգամ չեմ ունեցել։ Նստում եմ։ Բռնում եմ Մահմուդի ուսից ու ցնցում։ Ուզում եմ ողջ քաղաքին արթնացնել, բոլոր-բոլորին, որ յոթ տարի անցան կողքովս ու ինձ չտեսան։ Ուզում եմ բարձրանալ փողոցային լապտերների վրա ու բղավել, որ ես այստեղ եմ, ես էլ եմ ուզում խոսել, ես էլ շատ բաներ գիտեմ։ Ավելի բարձր եմ ասում․ «Մահմո՛ւդ, քնա՞ծ ես»։ Բռնում եմ մազերից ու գլուխը բարձրացնում։ Բերանը բաց է մնացել, ատամները փայլ են տալիս մթի մեջ։ Մի վայրի կենդանու մեծություն ու առողջություն ունի։ Վերմակը մի կողմ եմ քաշում և շտապ դուրս գալիս մահճակալից։ Սիրտս տագնապից ու անհուսությունից թպրտում է։ Չնայած մաշկս այրվում է, ատամներս կափկափում են։ Մահմուդը շուռումուռ է գալիս տեղում։ Պտտվում է՝ ձեռքը երկարելով բարձիս կողմը։ Վախվխելով նրան եմ նայում։ Չէ՜, չեմ սիրում նրան։ Երբեք չեմ սիրել նրան։ Մի տեսակ թշնամությամբ նայում եմ կողքերս։ Ուզում եմ նրան արթնացնել, լեզուս հանել և այտուցված շնչափողս ու մաշված կոկորդս ցույց տալ նրան։ Ուզում եմ պարել սենյակի շուրջբոլորը և այս յոթ տարվա ընթացքում չասածս բոլոր բառերը դուրս թափեմ․ հորս, քույրերիս, հարևանի կնոջ, ծիրանի մուրաբայի մասին, որ մայրս պատրաստում է ամեն տարի, արիշտայի փլավի մասին, որ ամեն ուրբաթ երեկոյան, բակի խոտերի ու բուխարու անցքի և իմ մասին, մաշկիս, մարմնիս, մազերիս, կոկորդիս այտուցների ու որովայնիս փքվածության մասին։ Աթոռի վրայից վերնաշապիկս եմ վերցնում։ Հագնում եմ։ Մահճակալի տակից հանում եմ կոշիկները։ Ինքս ինձ ասում եմ, որ հիմա կգնամ, քանի ուշ չէ, քանի դեռ հնարավորություն կա։ Հիմա կգնամ ու կհասնեմ նրանց։ Յոթ տարի է՝ զրկվել եմ կյանքից։ Ուզում եմ արթնացնել նրան, որ տեսնի՝ գնում եմ, որ կարևորություն չեմ տալիս իր արվեստին էլ, տաղանդին ու շնորհքներին էլ։ Որ գնում եմ, որ ցավերովս կիսվեմ փողոցի խանութպանի հետ, գնում եմ, որ նստեմ թաղի հսկիչի գիրկն ու քաշեմ նրա մորուքից, գնում եմ, որ գլուխս դնեմ մորս յուղոտ ու կոշտուկներով գլխին ու լամ, գնում եմ, որ քույրերիս պատմեմ, որ հարևանի երեխան մեռել է, և ես էլ ուզում եմ իրենց նման մի քանի երեխա ունենալ։ Ուզում եմ գնալ ամեն առավոտ ու երեկո մեր պատուհանի տակով շտապ անցնող մարդկանց հետևից, մարդիկ, որ ողջ են ու խոսում են միմյանց հետ։ 

 Կոշիկներս եմ հագնում։ Սիրտս լեռան չափ ծանրացել է։ Թուքս մի կերպ եմ կուլ տալիս։ Ոտնաթաթերիս վրա գնում եմ դեպի դուռը։ Ասես դժոխքի կամրջի վրա լինեմ, և կյանքի ու մահվան միջև տարածությունն ընդամենը մեկ ակնթարթ է։ Հետ չեմ նայում։ Ոչնչի։ Ուզում եմ՝ երբ ոտքս փողոց դնեմ, վերացած լինեմ ամեն ինչից՝ անգամ սեփական միս ու կաշվից, ու նմանվեմ մի ճերմակ թղթի, մի անձև, երբեք մատով չդիպած առարկայի։ Ականջ եմ դնում․ Մահմուդի կանոնավոր շնչառությունն է լսվում։ Կանգ եմ առնում։ Ոտքերս մեծացել ու ծանրացել են․ կարծես կաշիս զոդել են այս տան պատերին ու դռներին, իսկ ձեռքերս, հանց հազարամյա ծառեր, արմատ են գցել մինչև հողի խորքերը։ Վարագույրի անցքից նայում եմ բակին։ Դեռ անձրևում է։ Փողոցում մարդ չկա։ Խեղճ հսկիչը մի կամարի տակ ծալապատիկ նստել, գլխարկն իջեցրել է աչքերին։    

 Երերալով մի դատարկ ավտոբուս է անցնում։ Ականջ եմ անում։ Ամբողջ քաղաքը քնած է։ Ամբողջ քաղաքը քարացած է ու անուշադիր։ Սարսափած ինքս ինձ հարցնում եմ՝ ուր գնամ։ Որտեղի՞ց իմանամ, որ կհասնեմ նրանց, որ այս սենյակից դուրս դեռ ինձ համար տեղ կա։ Գուցե մայրս մահացել է, գուցե քույրերս գնացել են այս քաղաքից, գուցե ոչ ոք ոչ մի տեղ չի սպասում ինձ։ Կանգ եմ առնում։ Ժամերով կանգնում։ Ջուրը հոսում է առուներով։ Փողոցի մեջտեղի բոլոր փոսերը լցվել են անձրևաջրերով։ Դիմացի ավերակներում մի հոգի աղբի մեջ ինչ-որ բան է փնտրում։ Մահմուդը մթության մեջ բաց ձեռքերով ծածկոցների մեջ ինձ է փնտրում։ Գոյությանս, անսահման սիրուս ու երջանկությանս մեջ վստահ է։ Քթի տակ ինձ է կանչում։ Կոշիկներս հանում եմ ու շտապ վերադառնում։ Նստում եմ մահճակալի եզրին։ Ձեռքս զզվանքով դնում եմ նրա դեմքին։ Տեսնում եմ, որ երբեք էլ չեմ սիրել նրան և այս ողջ ընթացքում խաբել եմ նրան։ Տեսնում եմ, որ յոթ տարի ծածկոցի տակից դրել եմ նրա դեմքին և պահել այս սենյակում։ Տեսնում եմ, որ նրան զրկել եմ կյանքից, որ ինձ էլ հեռու եմ պահել այն ամենից, ինչ այս սենյակից այն կողմ է, տեսնում եմ ու երջանիկ եմ։     

 Գուցե եթե ես չլինեի, այստեղ չմնար։ Այստեղ չնեխեր։    

 Ձգվում է դեպի իմ կողմն ու գլուխը դնում ուսիս։ Պառկում եմ ու ծածկոցը քաշում վրաս։ Ոտիս բութ մատով ներքնակի անցքն եմ փնտրում։ Հպվում եմ Մահմուդին և շտապ ականջին ասում․ «Սիրում եմ քեզ»։            

 1967 թ. ամառ  

[1] Ազրաիլ -  մահվան հրեշտակը իսլամում։

Պարսկերենից թարգմանեց Արեգ Բագրատյանը

Այլ գործեր՝ Գոլի Թարաղի. Տուն՝ երկնքում