ԱՆՈՐՈՇ ԴԱՏԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ
Ստեղծագործությունը գրվել է Cultural.am-ի՝ երիտասարդ արվեստագետների համար կազմակերպած workshop-ի շրջանակներում Արամ Պաչյանի հանձնարարությամբ:
Vacuus interior (վաքուուս ինտերիոր) - լատ՝ դատարկ ինտերիեր: Տվյալ ժանրի ստեղծագործության մեջ, որպես կանոն, հեղինակը դատարկ է թողնում դեպքի կատարման վայրի և դրա ինտերիերի նկարագրության հատվածը՝ թույլ տալով, որ ընթերցողն ինքը որոշի կամ պատկերացնի: Սյուժեի ճշգրտության շնորհիվ վայրի ու ժամանակի անորոշությունից ստեղծագործության իմաստը չի փոխվում:
Մի զգացողություն, որ չէր կարելի անվանել ո՛չ սառնություն, ո՛չ ցավ, ո՛չ կսկիծ, բայց պարունակում էր դրանք բոլորը: Այդպիսին երբեք չէի ունեցել: Առաջին անգամ զգացի երեկ՝ երբեմնի ամենամոտ ընկերոջս հանդիպելիս: Նա էլ այն չէր, ինչ կար ժամանակին. Փոխվել էր՝ թախծոտ դարձել, էլ այն արագաշարծն ու արագախոսը չէր, ինչպիսին եղել էր. Նա այդ ժամ թաղված էր հանդարտության մեջ: Կարոտած աչքերով ինձ էր նայում. Հավանաբար ուզում էր գրկել, բայց չէր համարձակվում, չէ՞ որ ես էլ եմ ժամանակի հետ փոխվել, չէ՞ որ նրա առջև ևս ուրիշ մարդ էր կանգնած: Իսկ հայացքը… հայացքը սպասում էր առաջին խոսքիս.
- Փոխվել ես, ընկե՛ր: Նա ժպտաց.
- Փոխվել եմ, դու էլ:
- Ի՞նչն է քեզ այսպես տակնուվրա արել: Ժպիտը դանդաղ անհետացավ նրա դեմքից.
- Ամեն ինչ, ընկե՛ր… Ժամանակը, տարածությունը, մտքերը, մարդիկ: Իսկ քե՞զ:
- Ինձ կյանքն է փոխել, իսկ կյանքս՝ ես ինքս:
- Ինչո՞վ ես զբաղվում:
- Գիրք եմ ուզում գրել, բայց չգիտեմ ինչի մասին: Այն ամենն, ինչ գիտեմ, արդեն գրված է:
- Փոխվել եմ, դու էլ:
- Ի՞նչն է քեզ այսպես տակնուվրա արել: Ժպիտը դանդաղ անհետացավ նրա դեմքից.
- Ամեն ինչ, ընկե՛ր… Ժամանակը, տարածությունը, մտքերը, մարդիկ: Իսկ քե՞զ:
- Ինձ կյանքն է փոխել, իսկ կյանքս՝ ես ինքս:
- Ինչո՞վ ես զբաղվում:
- Գիրք եմ ուզում գրել, բայց չգիտեմ ինչի մասին: Այն ամենն, ինչ գիտեմ, արդեն գրված է:
Նրա դեմքին կրկին ժպիտ նշմարվեց, իսկ կարոտից խեղդված աչքերն այնպիսի մի ցավ էին կրում իրենց մեջ, որ կարելի էր հասկանալ կամ զգալ միայն նրա աչքերին նայելիս: Նա խորը շունչ քաշեց ու ասաց.
- Իսկ դու գիտե՞ս՝ ինչ ասել է անորոշ դատարկություն:
- Կպատմե՞ս:
- Սիրո՛վ…
- Կպատմե՞ս:
- Սիրո՛վ…
Ընկերոջս ձայնը սկզբում դողաց, ապա փոքր ինչ հեծկլտալով սկսեց պատմել.
- Մարդկանց մի տեսակը պնդում էր, որ առաջին սերն իրական սեր է, ու թե անկեղծ ես սիրում, չի մահանա: Իսկ մնացածը պարզապես հրապուրանք են: Մարդկանց մեկ այլ տեսակ պնդում էր, որ առաջին սերը խաբկանք է՝ զգացմունքների տարափ, որը չենք կարողանում կառավարել հենց առաջինը լինելու պատճառով: Իսկ իրական սերը վերջինն է: Ես գտա իմ առաջին ու, թերևս, վերջին սերը:
- Պատմի՛ր, ինչպե՞ս գտար:
- Հիշում եմ, որ մարդկանց բազմության մեջ լսում էի նրա թովիչ ձայնը, իսկ իրեն չէի գտնում: Բոլորը ծիծաղում էին: Այդ աշխուժության ու հումորի հովանավորն թագավորը ես էի: Շարունակում էի զվարճալի պատմություններ պատմել, շարունակեցի այնքան ժամանակ, մինչև գտա նրան՝ ամբոխի մեջ թաքնված այն աղջկան, որի ձայնը բոլորից քաղցր էր, ծիծաղը՝ բոլորից անուշ: Այդ երեկո ես նրան բաց չթողեցի իմ կողքից, իմ հայացքից… Ես նրան բաց չթողեցի իմ գրկից: Հանդիպում էի նրա հետ ամեն Աստծո օր:
- Հիշում եմ, որ մարդկանց բազմության մեջ լսում էի նրա թովիչ ձայնը, իսկ իրեն չէի գտնում: Բոլորը ծիծաղում էին: Այդ աշխուժության ու հումորի հովանավորն թագավորը ես էի: Շարունակում էի զվարճալի պատմություններ պատմել, շարունակեցի այնքան ժամանակ, մինչև գտա նրան՝ ամբոխի մեջ թաքնված այն աղջկան, որի ձայնը բոլորից քաղցր էր, ծիծաղը՝ բոլորից անուշ: Այդ երեկո ես նրան բաց չթողեցի իմ կողքից, իմ հայացքից… Ես նրան բաց չթողեցի իմ գրկից: Հանդիպում էի նրա հետ ամեն Աստծո օր:
- Իսկ ինչո՞վ էիք զբաղվում երբ միասին էիք: - Սիրում էինք իրար և վայելում էինք այդ սերը, ինչպես սիորւմ ու վայելում են նրանք, ովքեր երբեք չեն եղել չսիրված:
- Կպատմե՞ս նրա մասին:
- Դու հավանաբար հիշում ես, ինչպես էի ես հայացք թեքում կեղծավոր մարդկանցից: Երևի անկեղծ ու շիտակ լինելս էր ստիպում այդպես անել: Իսկ նա ինքն էր ինձանից հայացքը փախցնում: Հավատա, դժվար էր որսալ այն հայացքը, որը ժպտալիս միշտ մի կողմ էր փախչում: Այդ պատճառով անորոշ մի հարց մնաց ներսումս. մի՞թե ես այդքան կեղծավոր եմ: Իսկ դա ընդհամենը սկիզբն էր:
- Կպատմե՞ս նրա մասին:
- Դու հավանաբար հիշում ես, ինչպես էի ես հայացք թեքում կեղծավոր մարդկանցից: Երևի անկեղծ ու շիտակ լինելս էր ստիպում այդպես անել: Իսկ նա ինքն էր ինձանից հայացքը փախցնում: Հավատա, դժվար էր որսալ այն հայացքը, որը ժպտալիս միշտ մի կողմ էր փախչում: Այդ պատճառով անորոշ մի հարց մնաց ներսումս. մի՞թե ես այդքան կեղծավոր եմ: Իսկ դա ընդհամենը սկիզբն էր:
- Իսկ ո՞րն էր շարունակությունը:
- Շարունակությունը արդեն հասուն մարդ լինելու կարծրատիպն էր, որ չկարողացանք հաղթահարել: Ամեն անգամ նույնիսկ աննշան վրիպումն ու սխալը ստիպում էին նրան անփույթ ժպիտ նվիրել ինձ, իսկ այդ անփութության մեջ ես նրա վախն էի նշմարել՝ թե քիչ հետո մեծերին հարիր մի բան կասեի, որից ինքը կմանկանար: Եվ նա չէր էլ տեսնում, չէր էլ նկատում, թե որքան անփույթ էր այն ժպիտը, որը ես էի տալիս իրեն:
- Շարունակությունը արդեն հասուն մարդ լինելու կարծրատիպն էր, որ չկարողացանք հաղթահարել: Ամեն անգամ նույնիսկ աննշան վրիպումն ու սխալը ստիպում էին նրան անփույթ ժպիտ նվիրել ինձ, իսկ այդ անփութության մեջ ես նրա վախն էի նշմարել՝ թե քիչ հետո մեծերին հարիր մի բան կասեի, որից ինքը կմանկանար: Եվ նա չէր էլ տեսնում, չէր էլ նկատում, թե որքան անփույթ էր այն ժպիտը, որը ես էի տալիս իրեն:
Մենք այդպես էլ չհասկացանք, թե երեխա զգալը ինչպե՞ս պետք է խանգարեր մեզ, և դա իմ ամենամեծ անորոշությունն էր:
- Իսկ դու ի՞նչ էիր զգում նրան հանդիպելիս:
- Ամեն բաժանումից մինչև հաջորդ օրվա հանդիպումը մտքիցս դուրս չէին գալիս այն պահերը, որոնք անց կացրեցինք միասին: Ես մտածում էի նրա մասին, կարոտում, խորհում միասին եղած ժամանակ արածիս ու չարածիս մասին, և ինքս ինձանից պահանջում, որ հաջորդ հանդիպումն ավելի լավ անցնի: Իսկ հաջորդ հանդիպումը գրողի ծոցն էր ուղարկում այդքան խնամքով մտածած որոշումներս: Նրան հանդիպելը նույնն էր, ինչ կորցնել ամեն ինչ մի նպատակի հասնելու համար: Նպատակս նա էր, կորցրածս՝ տարածություն, ծամանակ, մտքեր… Ու ես չէի էլ հասկանում, որ միակ կորուստը, որ ունենալու եմ, հենց նա է լինելո:. Գուցե մանկանալու, կամ գուցե հայացքը չափից շատ որսալու պատճառով (ինչը տիրում էր մեր վերջին հանդիպման ժամանակ), բայց կորցնելու եմ նրան:
- Ամեն բաժանումից մինչև հաջորդ օրվա հանդիպումը մտքիցս դուրս չէին գալիս այն պահերը, որոնք անց կացրեցինք միասին: Ես մտածում էի նրա մասին, կարոտում, խորհում միասին եղած ժամանակ արածիս ու չարածիս մասին, և ինքս ինձանից պահանջում, որ հաջորդ հանդիպումն ավելի լավ անցնի: Իսկ հաջորդ հանդիպումը գրողի ծոցն էր ուղարկում այդքան խնամքով մտածած որոշումներս: Նրան հանդիպելը նույնն էր, ինչ կորցնել ամեն ինչ մի նպատակի հասնելու համար: Նպատակս նա էր, կորցրածս՝ տարածություն, ծամանակ, մտքեր… Ու ես չէի էլ հասկանում, որ միակ կորուստը, որ ունենալու եմ, հենց նա է լինելո:. Գուցե մանկանալու, կամ գուցե հայացքը չափից շատ որսալու պատճառով (ինչը տիրում էր մեր վերջին հանդիպման ժամանակ), բայց կորցնելու եմ նրան:
- Պատմի՛ր ձեր վերջին հանդիպման մասին:
- Մենք չէինք վիճում, ինչպես վիճում են սիրահարները: Հանդիպեցինք արդեն իսկ գիտակցելով, որ դա վերջին հանդիպումն էր լինելու: Նայում էինք իրար, փորձում միմյանց աչքերի մեջ գտնել պատասխաններ գլուխ բարձրացած անորոշությունների համար: Բայց պատասխաններ չկային: Կար թախիծ, կար կարոտ, կայի ես, կար նա… Իսկ հետո նա արդեն չկար… Ես կորցրի նրան…
- Մենք չէինք վիճում, ինչպես վիճում են սիրահարները: Հանդիպեցինք արդեն իսկ գիտակցելով, որ դա վերջին հանդիպումն էր լինելու: Նայում էինք իրար, փորձում միմյանց աչքերի մեջ գտնել պատասխաններ գլուխ բարձրացած անորոշությունների համար: Բայց պատասխաններ չկային: Կար թախիծ, կար կարոտ, կայի ես, կար նա… Իսկ հետո նա արդեն չկար… Ես կորցրի նրան…
- Անվերադա՞րձ:
- Մի բան էլ կա, որ պետք է տեղ գտնի գրքիդ մեջ. անորոշ սպասում:
- Պատմիր այդ սպասման մասին:
- Սրտիցս լսվող մի ձայն ինձ ասում էր, որ նա ետ է գալու, իսկ ժամանակի մասին՝ ոչ մի խոսք: Այդ սպասումն ինձ ստիպում է մոռանալ ժամանակի, տարածության և գլուխս տարած մտքերի մասին, քանի որ նրա վերադարձի հետ ես այդ ամենը կրկին կորցնելու եմ…
Ես լռեցի: Ընկերս քիչ անց հեռացավ, իսկ ինձ մնաց այն, ինչ նա ուներ՝ անորոշ դատարկություն:
- Մի բան էլ կա, որ պետք է տեղ գտնի գրքիդ մեջ. անորոշ սպասում:
- Պատմիր այդ սպասման մասին:
- Սրտիցս լսվող մի ձայն ինձ ասում էր, որ նա ետ է գալու, իսկ ժամանակի մասին՝ ոչ մի խոսք: Այդ սպասումն ինձ ստիպում է մոռանալ ժամանակի, տարածության և գլուխս տարած մտքերի մասին, քանի որ նրա վերադարձի հետ ես այդ ամենը կրկին կորցնելու եմ…
Ես լռեցի: Ընկերս քիչ անց հեռացավ, իսկ ինձ մնաց այն, ինչ նա ուներ՝ անորոշ դատարկություն:
Արմեն Զատիկյան
Լուսանկարը՝ Արթուր Գևորգյանի
- Created on .
- Hits: 50941