Հասանելի է հայկական ավանդական պարերի «Պարադարան» հարթակը

Հայկական ավանդական երգն ու պարը մշտապես եղել են հայոց դարավոր մշակույթի ամենաակնառու բնութագրիչներից: Հատկապես պարերն ունեցել են խորհրդավոր դեր, դրանք փոխանցել են հնագույն ծեսերի խորհրդավոր արժեքները, ունեցել են կրոնական և պաշտամունքային ահռելի նշանակություն: Ինչպես վկայում են ազգագրական, մարդաբանական մի շարք հետազոտություններ, պարերի շնորհիվ հնարավոր է վերականգնել հնագույն անցյալի մի շարք վերապրուկներ, կենցաղավարական մի շարք առանձնահատկություններ:

Հայկական ավանդական պարերը եղել են հայկական ինքնության մի մասը՝ ամրապնդելով միասնությունը, հավասարությունն ու կապը: Դրանցից յուրաքանչյուրն ունեցել է իր խորհուրդը, օրինակ` շատերին հայտնի քոչարին և յարխուշտան մարտական ոգով պարեր են՝ խորհրդանշելով ուժ և քաջություն, իսկ շորորը կանանց պարն է: Մեկ այլ խումբ են կազմում զուռնա-դհոլի պարերը, հարսանիքի պարերը, ռազմական ու հաղթական պարերը: Հնագույն ավանդական պարերը ոչ միայն կենցաղավարական նշանակություն են ունեցել, այլև կապակցվել են իրենց հոգևոր խորհրդով և սկզբով: Որպեսզի պահպանվեն և վերականգնվեն հայոց հնագույն պարերն ու նաև այսօր զարդարեն տոներ ու ծեսեր, մի խումբ գաղափարակիցներ օրերս հավաքվել էին Անգլիական այգում՝ նոր կյանք տալով դարավոր պարերին: «Մեծ Պարադարանի» շնորհանդեսը ներառում էր պարուսուցման հատված և պաշտոնական շնորհանդես: Գաղափարի հեղինակը Համազասպ Ասլանյանն է, ով հայ ազգային պարարվեստի և ավանդական մշակույթի տարածման ջատագովներից է: Պարուսույց Համազասպ Ասլանյանը «Արի պարի» նախաձեռնության հիմնադիր ղեկավարն է և նպատակ ունի վերականգնել և տարածել հայկական ավանդական պարը։  Նրա նախաձեռնությամբ կազմակերպվում են տոնական շուրջպարեր, ազգային տոնախմբություններ և պարային միջոցառումներ՝ ներգրավելով շատերին և խթանելով ազգային ինքնագիտակցությունը։ Իրականացվում են նաև հասարակական միջոցառումներ, ժողովրդական ծեսերի և ավանդույթների ուսումնասիրություններ:

Ստեղծվել է Պարադարան՝ պարի հանրագիտարանը, որտեղ հավաքվում ու պահպանվում է պարի մասին ամեն ինչ: Աշխատանքն արվել է բացառապես կամավոր հիմունքներով:

«Արի Պարի» նախաձեռնությունը ստեղծվել է 2016 թվականի հունվարին՝ նպատակ ունենալով պարի միջոցով տարածել սեր ու լույս: Սկզբում նախաձեռնություն էր, իսկ արդեն 2024 թվականի դեկտեմբերից մենք գործում ենք որպես պաշտոնապես գրանցված հասարակական կազմակերպություն: Շուրջ տասնամյակ մենք կազմակերպում ենք ավանդական պարի բաց դասեր և հանրային միջոցառումներ: Մեր նախաձեռնությանը մասնակցել են տասնյակ հազարավոր մարդիկ՝ դառնալով հայոց պարի կենդանի կրողները։ Բացի մեր կազմակերպած միջոցառումներից, մենք ակտիվորեն աջակցում ենք նաև մյուսների նախաձեռնություններին՝ տարածելով ու հանրահռչակելով պարը։ Յուրաքանչյուր մարդ կարող է միանալ մեզ: Մենք ուզում ենք, որ պարը դառնա հայ մարդու ամենօրյա կյանքի մի մասը, ինչպես հայերեն խոսքը: Մեր տեսլականն է՝ ոչ միայն Հայաստանում,  այլև Սփյուռքում ապրող հայերին և տարբեր ազգերի մարդկանց հավաքել մեկ դաշտում, որտեղ բոլորը միասին՝ ձեռք ձեռքի տված կպարեն հայոց պարերը»:

Հայկական ժողովրդական երգերի և պարերի նոր առցանց արխիվի շնորհանդեսին համախմբվել էին հայուրավոր մարդիկ: Պարադարանում հավաքվել են հայ ազգային պարի, ազգագրական ուսումնասիրությունների և հայտնագործությունների վերաբերյալ մի քանի տասնյակ ակադեմիական հոդվածներ և գրքեր, որոնք արդեն հասանելի են նոր ձևաչափով: Պարադարանում հավաքված աուդիոձայնագրությունների քանակը գերազանցում է 500-ը, կան ավելի քան 100 ուսուցողական տեսադասեր: Առցանց հանրագիտարանում նաև ներկայացված են Կոմիտասի, Գագիկ Գինոսյանի, Նարինե Շամամյանի, Սրբուհի Լիսիցյանի, Էմմա Պետրոսյանի, Ժենյա Խաչատրյանի, Հռիփսիմե Ասատրյանի, Հովան Դաշտոյանի և այլ հետազոտողների աշխատանքները:

Դեռ տարիներ առաջ «Կարին» հայ ավանդական մշակույթի ուսումնասիրության և հետազոտման գիտական կենտրոնը հայ ավանդական մշակույթը պահպանելու խորհրդով նպատակ ուներ վերականգնել նախկինում գրանցված ազգագրական նյութերը և հանդես գալ նոր ուսումնասիրություններով։ Այդ նպատակով երջանկահիշատակ Գագիկ Գինոսյանի նախաձեռնությամբ և գլխավորությամբ հիմնվեց հայ ավանդական մշակույթի ուսումնասիրության և հետազոտման գիտական կենտրոնը: Կենտրոնի հիմքում Գ․ Գինոսյանի՝ տարիներ շարունակ կատարած բանահավաքչական աշխատանքների արդյունքում ամբարված հսկայածավալ արխիվն է՝ մեծ քանակությամբ տեսագրված ու ձայնագրված նյութ՝ ինչպես մինչ այդ հայտնի, այնպես էլ նորահայտ հայ ավանդական երգեր, պարեր, պարերգեր, ծեսեր և այլն։
Գիտական կենտրոնը նպատակ ուներ ստեղծել հայկական ավանդական պարերի հավաքածու՝ «Պարադարան», կազմակերպել գիտաժողովներ, շարունակել բանահավաքչական և գիտահետազոտական աշխատանքներն ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում։ Այսօր արդեն կյանքի է կոչվել Պարադարանը, և Համազասպ Ասլանյանը կոչ արեց շարունակել պարուսույցի կատարած աշխատանքը և ազգային երգն ու պարը տարածել լայն հանրության շրջանում։

Ալմաստ Մուրադյան