Ռեյ Բրեդբերի. Մեկն, ով սպասում է
Ես ապրում եմ ջրհորում: Ապրում եմ ինչպես ծուխ ջրհորում: Ինչպես գոլորշի քարե անցքում: Չեմ շարժվում: Ոչինչ չեմ անում, միայն սպասում եմ: Վերևում տեսնում եմ գիշերվա և առավոտի սառն աստղերը և արևն եմ տեսնում: Եվ երբեմն երգում հին երգերն այս աշխարհի, երբ այն երիտասարդ էր: Ինչպես կարող եմ ասել քեզ՝ ինչ եմ ես, երբ ինքս չգիտեմ: Չեմ կարող: Ես պարզապես սպասում եմ: Ես մշուշ եմ, լուսնի լույս ու հիշողություն: Ես տխուր եմ ու ծեր: Երբեմն ընկնում եմ ներքև՝ ջրհորը, ինչպես անձրև: Ջրի մակերեսին, այն հատվածներում, ուր իմ անձրևը թափվում է արագ, սարդոստայնները ցնցվում են: Մեղմ լռության մեջ ես սպասում եմ, և կլինի մի օր, երբ այլևս չեմ սպասի:
Հիմա առավոտ է: Լսում եմ ուժեղ որոտ: Կրակի հոտ եմ առնում: Մետաղի աղմուկ եմ լսում: Սպասում եմ: Լսում եմ:
Ձայներ: Հեռվից:
- Ճիշտ է:
Մի ձայն: Օտար ձայն: Օտար լեզու, որ չեմ կարող իմանալ: Ոչ մի բառ ծանոթ չէ: Լսում եմ:
- Մարդկանց ուղարկի՛ր հետախուզության:
Հրմշտոց բյուրեղյա ավազի վրա:
- Մարս: Փաստորեն սա նա է:
- Ո՞ւր է դրոշը:
- Ահա, սըր:
- Շատ լավ:
Արևը բարձր է կապույտ երկնքում, նրա ոսկե ճառագայթները լցվում են ջրհորը, և ես կախված եմ տաք լույսի մեջ ինչպես անտեսանելի ու մշուշոտ ծաղկափոշի:
Ձայներ:
- Երկրի կառավարության անունից հռչակում եմ այս տարածքը մարսյան տարածք և այն հավասարապես բաժանում անդամ ազգերի միջև:
Ի՞նչ են ասում նրանք: Ես շրջվում եմ արևի վրա, ինչպես անիվ՝ անտեսանելի ու ծույլ, ոսկե ու անխոնջ:
- Ի՞նչ է այն:
- Ջրհոր:
- Ո՜չ:
- Հավատա՛: Այո՛:
Ջերմություն է մոտենում: Երեք օբյեկտները ծնկի են գալիս հորի բերանի մոտ, և իմ սառնությունը բարձրանում է դեպի օբյեկտները:
- Հրաշալի է:
- Կարծում ես լա՞վ ջուր է:
- Հիմա կտեսնենք:
- Ինչ-որ մեկդ բերեք լաբորատորիայի թեստի շիշն ու պարանը:
- Ես կբերեմ:
Վազքի ձայն: Վերադարձ:
- Ահա՛, վերցրե՛ք:
Ես սպասում եմ:
- Իջեցրո՛ւ: Զգո՛ւյշ:
Ապակին փայլում է՝ իջնելով դանդաղ գծով:
Ջուրը ծածանվում է թեթևակի, երբ ապակին դիպչում է ու լցվում: Ես տաք օդի հետ բարձրանում եմ դեպի հորի բերանը:
- Ահա: Ուզում ես փորձե՞լ այս ջուրը, Ռեջենտ:
- Արի փորձենք:
- Ի՜նչ գեղեցիկ ջրհոր է: Նայիր` ինչ կառուցվածք ունի: Ի՞նչ ես կարծում, ինչքա՞ն հին կլինի:
- Աստված գիտի: Երբ մենք երեկ իջանք նախորդ քաղաքում, Սմիթն ասաց, որ Մարսի վրա կյանք չկա արդեն տաս հազար տարի:
- Անհավանական է:
- Ի՞նչ կասես, Ռեջենտ: Ինչպե՞ս է ջուրը:
- Մաքուր է, ինչպես բյուրեղ: Փորձի՛ր մի բաժակ:
Ջրի ձայն այրող արևի լույսի մեջ:
Հիմա ես սավառնում եմ ինչպես փոշի, ինչպես կինամոն թեթև քամու վրա:
- Ի՞նչ է պատահել, Ջոնս:
- Չգիտեմ: Սարսափելի գլխացավ սկսվեց: Անսպասելիորեն:
- Արդեն խմե՞լ ես ջրից:
- Ոչ: Դա չէ պատճառը: Հենց ծնկի եկա ջրհորի մոտ, անսպասելիորեն գլուխս պոկվեց: Հիմա ավելի լավ եմ զգում:
Հիմա գիտեմ՝ ով եմ:
Իմ անունը Ստեֆան Լեոնարդ Ջոնս է, ես քսանհինգ տարեկան եմ, հենց նոր եմ հրթիռով եկել Երկրից և կանգնած եմ իմ լավ ընկերների՝ Ռեջենտի ու Շաուի հետ հին ջրհորի մոտ, Մարս մոլորակում:
Նայեցի ներքև՝ ոսկե մատներիս՝ թուխ և ուժեղ: Նայեցի երկար ոտքերիս, արծաթագույն համազգեստիս ու ընկերներիս:
- Ի՞նչ պատահեց քեզ, Ջոնս,- հարցրնում են նրանք:
- Ոչինչ,- ասում եմ՝ նայելով նրանց:- Ամեն ինչ կարգին է:
Կերակուրը լավն է: Տաս հազար տարի է՝ կերակուր չէի տեսել: Նրա հպումը լեզվին հրաշալի է, և գինին կերակրի հետ տաքացնում է: Լսում եմ՝ ձայներն ինչպես են հնչում: Բառեր եմ հորինում, որ չեմ հասկանում, սակայն ինչպես հասկանալ: Համտեսում եմ օդը:
- Ի՞նչ է պատահել, Ջոնս:
Շրջում եմ գլուխս, և կանգնում՝ բռնած ուտելիքի սպասքը: Ամեն ինչ զգում եմ:
- Ի՞նչ նկատի ունես,- ասում է ձայնը, որ նոր մի բան է ինձ համար:
- Ծիծաղելի ես շունչդ պահում, հազում,- ասում է նրանցից մեկ ուրիշը:
Ես ճշգրիտ արտաբերում եմ.
- Հավանաբար մի քիչ մրսել եմ:
- Բժշկի դիմիր հետո:
Ես գլխով եմ անում, և հաճելի է գլխով անելը: Տաս հազար տարի հետո որոշ բաներ անելը հաճելի է: Հաճելի է շնչել օդը, զգալ արևը մարմնում խորը ու գնալով ավելի խորը, հաճելի է զգալ ողնաշարի կառուցվածքը, և հրաշալի կմախքը՝ թաքնված տաք մսի մեջ և հրաշալի է լսել հնչյուններն ավելի պարզ ու ավելի անմիջական, քան երբ դրանք հորի քարե խորության մեջ էին: Ես հիացած նստում եմ:
- Սթափվի՛ր, Ջոնս: Արագացրո՛ւ: Շարժվում ենք:
- Այո՛,- ասում եմ հիպնոսված այն բանով, թե ինչպես է բառը ջրի պես ձևավորվում լեզվի վրա և դանդաղորեն գեղեցիկ ընկնում օդի մեջ:
Քայլում եմ, և քայլելը հաճելի է: Կանգնում եմ բարձր և հեռու եմ գետնից, երբ նայում եմ ներքև իմ աչքերից ու գլխից: Դա նման է հրաշալի ժայռի վրա ապրելուն և այնտեղ երջանիկ լինելուն:
Ռեջենտը կանգնում է քարե հորի մոտ, նայում է ներքև: Մյուսները, ցածրաձայն զրուցելով, գնում են արծաթե նավը, որտեղից եկել էին:
Զգում եմ ձեռքիս մատներն ու բերանիս ժպիտը:
- Խորն է,- ասում եմ:
- Այո:
- Այն կոչվում է Հոգու Հոր:
Ռեջենտը բարձրացնում է գլուխն ու նայում ինձ.
- Որտեղի՞ց գիտես:
- Իսկ այն նման չէ՞ դրան:
- Ես երբևէ չեմ լսել Հոգու Հորի մասին:
- Դա մի տարածք է, որտեղ իրերը սպասում են, իրեր, որ երբևէ մարմին են ունեցել, սպասում են ու սպասում,- ասում եմ ես՝ դիպչելով նրա ձեռքին:
Ավազը կրակ է, իսկ նավը արծաթե կրակ օրվա տապի մեջ, և հաճելի է զգալ տաքությունը: Ոտքերիս ձայնը ծանր ավազին: Լսում եմ: Քամու ձայնը և թե ինչպես է արևն այրում հովիտները:
Զգում եմ հրթիռի այրվելու հոտը կեսօրին: Կանգնում եմ հրթիռի մուտքի մոտ:
- Ո՞ւր է Ռեջենտը,- հարցնում է ինչ-որ մեկը:
- Հորի մոտ տեսա,- պատասխանում եմ:
Նրանցից մեկը վազում է հորի մոտ: Սկսում եմ դողացնել: Հիանալի ցնցող դող, որ թաքնված է խորը, բայց ուժգնանում է: Եվ առաջին անգամ ես լսում եմ այն կարծես անդունդի խորքից: Մի ձայն կանչում է իմ ներսում խորքից, փոքրիկ ու վախեցած մի ձայն: Եվ ձայնը լալիս է՝ թույլ տուր գնամ, և այնպիսի զգացողություն է, որ մի բան փորձում է ազատվել, թակում է լաբիրինթի դռները, նետվում է ներքև մութ միջանցնքներով և վերև՝ դեպի մուտքերը, արձագանքում է ու ճչում:
- Ռեջենտը հորում է:
Մարդիկ վազում են, բոլոր հինգը: Ես վազում եմ նրանց հետ, բայց հիմա ես հիվանդ եմ և դողն ուժեղ է:
- Պետք է որ ընկած լինի: Ջոնս, դու այստեղ նրա հետ էիր: Տեսե՞լ ես: Ջո՞նս: Խոսի՛ր, այ մարդ:
- Բա՞ն է պատահել:
Ես ընկա ծնկներիս վրա. դողն այնքան վատ է:
- Նա հիվանդ է: Այստե՛ղ, օգնե՛ք ինձ նրան բարձրացնել:
- Արևից եղավ:
- Ոչ, արևից չէ,- շշնջում եմ:
Նրանք ինձ տեղավորում են ավազին, և ցնցումները գալիս ու գնում են երկրաշարժի պես և իմ ներսում խորը թաքնված ձայները ճչում են՝ այդ ուրիշ մեկն է, դա ես եմ, դա Ջոնսը չէ, դա նա չէ, դուրս թողեք ինձ, դուրս թողեք: Եվ ես տեսնում եմ ծնկի եկած կերպարներ, կոպերս մահանում են, բացվում են ու փակվում: Մարդիկ շփում են դաստակներս:
- Նրա սիրտը արագ է խփում:
Փակում եմ աչքերս: Ճիչն ընդհատվում է: Ցնցումը դադարում է: Բարձրանում եմ, կարծես ազատագրված լինեմ:
- Նա մեռած է,- ասում է ինչ-որ մեկը:
- Ջոնսը մահացած է:
- Ինչի՞ց:
- Կարծես թե շոկից:
- Ի՞նչ տեսակ շոկ,- ասում եմ ես, և հիմա անունս Սեժնս է, շուրթերս շարժվում են չոր ու վճռական, և ես այս մարդկանց կապիտանն եմ: Ես կանգնում եմ նրանց միջև և նայում եմ ներքև՝ մարմնին, որ սառը պառկած է ավազներին: Երկու ձեռքով խփում եմ գլխիս:
- Կապիտա՞ն:
- Ոչինչ չի պատահել,- ասում եմ լաց լինելով:- Միայն գլուխս է ցավում: Շուտով լավ կլինեմ: Ահա,- շշնջում եմ:- Ամեն ինչ կարգին է հիմա:
- Ավելի լավ է արևի տակ չմնաք, սըր:
- Այո՛,- ասում եմ ես՝ նայելով ներքև՝ Ջոնսին:- Չպետք է գայինք: Մարսը մեզ չի ընդունում:
Մենք մարմինը մեզ հետ տարանք հետ՝ դեպի հրթիռը, և մի նոր ձայն կանչում է իմ ներսում խորքից, ուզում է դուրս գալ:
Օգնե՛ք, օգնե՛ք: լսվում է մարմնիս խոնավ խորքերից: Օգնե՛ք, օգնե՛ք,- լսվում է կարմիր անոթներում՝ արձագանքելով ու խնդրելով:
Ցնցումը այս անգամ ավելի շուտ է սկսվում: Եվ ղեկավարելն ավելի դժվար է ստացվում:
- Կապիտա՛ն, ավելի լավ է արևի տակից հեռու գնաք, լավ չէ Ձեր տեսքը, սըր:
- Այո՛, ասում եմ ես: Օգնե՛ք,- ասում եմ:
- Ի՞նչ, սըր:
- Ես բան չեմ ասել:
- Դուք ասացիք՝ օգնեք, սըր:
- Իսկապե՞ս, ասե՞լ եմ, Մաթյուս, իսկապե՞ս ասել եմ:
Մարմինը պառկած է հրթիռի ստվերում, և ձայնը ճչում է ոսկորների ստորջրյա շիրիմների և բոսորագույն ալիքների խորքից: Ձեռքերս ցնցվում են: Բերանս բաց է ու չոր: Քթածակերս լայնանուն եմ: Աչքերս կուլ են գնում: Օգնե՛ք, օգնե՛ք, օ՜, օգնե՛ք, մի՛, մի՛, թող ինձ, մի՛, մի՛ արա:
- Մի՛,- ասացի:
- Ի՞նչ, սըր:
- Երբեք մի՛ հակառակվիր,- ասում եմ:- Ես պետք է ազատ լինեմ,- ասում եմ: Ձեռքով խփում եմ բերանիս:
- Ի՞նչ, սըր,- բղավում է Մաթյուսը:
- Նե՛րս անցեք, բոլո՛րդ, ե՛տ գնացեք Երկիր,- գոռում եմ:
Ատրճանակը ձեռքիս է: Բարձրացնում եմ այն:
- Ո՛չ, սըր:
Պայթյուն: Ստվերները վազում են: Ճիչը կտրվում է: Տարածությունից ընկնելու շվվոց: Տաս հազար տարի հետո ինչ լավ է մեռնելը: Ինչ լավ է զգալ հանկարծակի սառնություն, թուլացում: Ինչ լավ է լինել ինչպես ձեռքը ձեռնոցում, հրաշալիորեն սառը ձեռնոցում տաք ավազի վրա: Օ՜, մահվան համատարած մթության հանգստություն և գեղեցկություն: Բայց չի կարելի դանդաղել: Կրակոց, շառաչ:
- Տեր Աստված, նա սպանեց իրեն,- ճչում եմ ու բացում վայրի աչքերս, և հրթիռի առջև պառկած է կապիտանը, նրա գանգը ցրիվ է եկել գնդակից, նրա աչքերը վայրի են, նրա լեզուն դուրս է պրծել սպիտակ ատամների արանքից: Արյունը հոսում է գլխից: Ծնկի եմ գալիս ու ձեռք եմ տալիս նրան:- Հիմար է,- ասում եմ,- ինչո՞ւ արեց դա:
Մարդիկ սարսափած են: Նրանք կանգնել են երկու մահացած մարդկանց մոտ և գլուխներն են օրորում՝ նայելով մարսյան ավազներին ու հեռվում գտնվող ջրհորին, որի ջրերում օրորվում է Ռեջենտի մարմինը: Եվ խռխռոց է դուրս գալիս նրանց չոր շրթունքներից, հեծկլտոց, մանկական բողոք՝ ընդդեմ այս սարսափելի երազի:
Մարդիկ շրջվում են դեպի ինձ:
Երկար լռությունից հետո նրանցից մեկն ասում է.
- Մաթյուս, հիմա դու ես կապիտանը:
- Գիտեմ,- ասում եմ դանդաղ:
- Մեզանից միայն վեցը մնացին:
- Տեր Աստված, դա այնքան արագ եղավ:
- Ես չեմ պատրաստվում մնալ այստեղ, եկեք գնանք:
Մարդկանց աղմուկ: Ես գնում եմ նրանց մոտ և հիմա էլ դիպչում եմ նրանց և այնքան մեծ է վստահությունս այս անգամ, որ այն գրեթե երգում է իմ մեջ:
- Լսե՛ք,- ասում եմ և դիպչում եմ նրանց արմունկներին, բազուկներին կամ ձեռքերին:
Բոլորս լռում ենք:
Բոլորս մի հոգի ենք:
Ոչ, ոչ, ոչ, ոչ, ոչ, ոչ: Ներքին ձայները լալիս են խորքից՝ իրենց բանտարկող մարմիններից: Նայում ենք իրար: Մենք՝ Սամյուել Մաթյուսը, Ռայմոնդ Մովսեսը, Ուիլիամ Սփոլդինգը, Չարլզ Իվանսը, Ֆորեսթ Քոլը, Ջոնս Սամերսը, և ոչինչ չենք ասում, միայն նայում ենք իրար և մեր սպիտակ դեմքերին ու ցնցվող ձեռքերին:
Մենք մի հոգու պես շրջվում ենք ու նայում ջրհորին:
- Հիմա,- ասում ենք մենք:
- Ո՛չ, ո՛չ,- բողոքում են վեց ձայները՝ արդեն թաքցված, դասավորված և պատրաստ հավերժ պահվելու:
Մեր ոտքերը տանում են մեզ ավազի վրայով, ինչպես մեծ ձեռք, որ տասներկու մատներով քայլում է այրող ծովի միջով դեպի ներքև:
Մենք ծնկի ենք գալիս ջրհորի մոտ՝ նայելով ներքև: Սառը խորքից վեց դեմք հետ է նայում մեզ:
Մեկս մյուսի ետևից ծնկի ենք գալիս, մինչև մեր հավասարակշռությունը կորում է, և մեկս մյուսի ետևից ընկնում ենք ջրհորի բերանից սառը ջրերի մթության մեջ:
Արևը մայր է մտնում: Աստղերը թափառում են գիշերային երկնքում: Հեռվում լույս է թարթում: Մեկ այլ հրթիռ գալիս է՝ կարմիր հետք թողնելով Տիեզերքում:
Ես ապրում եմ ջրհորում: Ապրում եմ ինչպես ծուխ ջրհորում: Ինչպես գոլորշի քարե անցքում: Չեմ շարժվում: Ոչինչ չեմ անում, միայն սպասում եմ: Վերևում տեսնում եմ գիշերվա և առավոտվա սառն աստղերը և արևն եմ տեսնում: Եվ երբեմն երգում հին երգերն այս աշխարհի, երբ այն երիտասարդ էր: Ինչպես կարող եմ ասել քեզ՝ ինչ եմ ես, երբ ինքս չգիտեմ: Չեմ կարող: Ես պարզապես սպասում եմ:
Անգլերենից թարգմանեց Հասմիկ Խեչիկյանը
Անգլերենից թարգմանեց Հասմիկ Խեչիկյանը
- Hits: 8187