Խոսիր իմ լեզվով
Ես ծնողներիս վերջին ստեղծագործությունն եմ, գուցե վերջին հույսը: Քույրս ու եղբայրս իրենց ստեղծագործությունների հետ միասին գտնվում են աշխարհի տարբեր մասերում և խոսում տարբեր լեզուներով: Մինչդեռ ես տասնվեց տարի է` ապրում եմ նույն տեղում ու խոսում՝ նույն լեզվով: Մի տարուց կդառնամ տասնյոթ, իսկ ևս մեկ տարի անց… ա՛յ, դա չգիտեմ: Մայրիկս ասում է՝ կան մարդիկ, որ այդպես էլ չեն «թևակոխում» հասունության շրջան, այդպես էլ չեն լինում տասնութ տարեկան, այլ շրջանցելով՝ միանգամից դառնում են տասնինն ու ավելի… տարեկան: Մայրիկս… Նա յուրովի փիլիսոփա է, երևի բոլոր մայրերի նման, ում կերտում են կյանքի հոգսերը: Նա լեզվաբան է, ու ես, նրան չվշտացնելու համար, իր հետ գոնե խոսում եմ անաղարտ հայերենով, իհարկե, իմ հնարավորությունների սահմաններում, ի՛մ հնարավորի:
Հորս հնարավորությունները մեծ չեն: Ես նկատի ունեմ «կյանքի շարժիչ ուժը», ո՛չ թե «հայերենը»: Մեր մաթեմատիկայի ուսուցիչը մի անգամ այդպես անվանեց փողը՝ հեգնանքով: Դասարանի մեծ մասը համոզված է, որ այդպես էլ կա. նրանք գլխով գոհունակություն հայտնեցին: Դա համաձայնության եզակի պահերից մեկն էր մեր խեղճուկրակ «մաթեմատիկոսի» հետ: Հայրս ասաց.
- Որոշ չափով, դա ճիշտ է:
Իսկ մայրս ավելացրեց.
- Երկրիդ գլուխները միայն այդպես են կարծում,- բայց չշարունակեց, թե չէ ճաշի սոխեռածը կվառվեր:
Իսկ հայրս, վերադառնալով ասվածի ճշմարիտ կողմին, ինձ հարցրեց.
- Ո՞նց են դասերդ: Հո պարապմունքները բաց չե՞ս թողնում:
Նրա մտահոգությունն ուղղված էր հատկապես «կյանքի շարժիչ ուժին»: Ու նրան կարելի է հասկանալ. մարդը վաճառել է ավտոմեքենան, որ որդին սովորի, մարդ դառնա…
Այդ պատճառով ես անընդհատ շարժման մեջ եմ: Մտնում եմ վերելակ, իսկ երբեմն՝ երկար սպասելուց հետո, վստահում սեփական ոտքերիս, որ չուշանամ հերթական պարապմունքից: Մի երկու անգամ հորս մոտ ակնարկել եմ «էժան տաքսիների» մասին, բայց նա մինչ օրս, այսինքն՝ սոցիալիզմի փլուզումից հետո էլ, դեմ է «բուրժուական հաճույքներին»: Թեև ժամանակին, ինչպես ասում է մայրս՝ դեմ էր և «սոցիալիստական հաճույքներին». օրինակ՝ տանել չէր կարողանում բոլոր տեսակի ժողովները, շքերթները, ծափերը: Այսօր ատում է գլոբալիզացիան և պնդում, որ դա երեկվա ինտերնացիոնալիզմն է:
Դուրս թռչելով շենքից՝ խոսում եմ տարբեր հայերեններով.
- Բարև՛ Ձեզ: Ինչպե՞ս եք,- հարցնում եմ մեր կողքի տարեց հարևանուհուն:
- Պրիվե՛տ: Ի՞նչ կա,- դիմում եմ բակի տղերքին ու իրենց նույնանման հարցին
տալիս սովորական դարձած, բայց մորս սարսափեցնող (եթե հանկարծ լսի) մի պատասխան.
- Անկապ, մի քիչ ուշոտ կզանգվենք:
Շարժումը տարածության մեջ ու մի քիչ էլ ժամանակի միջով ինձ բերում է իրավունքի պարապմունքին. մի օր մտքովս (թե՞ մերոնց մտքով, արդեն չեմ հիշում) անցավ, որ ուզում եմ իրավաբան դառնալ: Գլուխս ու տետրս հազար ու մի պարապ մտքերով լցնելուց հետո նստում եմ «մարշռուտնի» ու շտապում «օտարի» դասախոսի մոտ: Որպեսզի դասն արդյունավետ լինի, մինչև տեղ հասնելը պիտի ազատագրվեմ «իրավունքի» (թե՞ «իրավական») դաշտի ազդեցությունից: Լավագույն ելքն ուրիշ բաների մասին մտածելն է, նույնիսկ փիլիսոփայելը: Օրինակ՝ որ զարմանալի բան է շարժումը: Առավոտյան դպրոցում էի՝ դաս ու դասամիջոց, լռություն ու աղմուկ, մեծերի ու փոքրերի դեմքեր՝ հետաքրքիր և տափակ, սոված և կուշտ, ուրախ և տխուր…
Տուն գալիս դարձյալ մարդկային անթիվ դեմքեր՝ միայն թե նոսրացած՝ շարժման ընթացքով: Տեսնես ի՞նչ մեղեդի էր լսում փողոցն անցնող այն աղջիկն իր անխափան «փլեյերով»: Ինչու՞ էր այն տղամարդն ինքն իր հետ խոսելով գնում: Իսկ ու՞ր էր գնում մտամոլոր հայացքով այն գեղեցիկ կինը: Ինչու՞ էր լաց լինում այն երեխան: Չունեցած խաղալիքի՞, թե՞ չճաշակած քաղցրեղենի համար: Եթե ես ավտոմեքենա ունենայի, անպայման կվաճառեի ու կկատարեի այն փոքրիկի ցանկությունը, կգնեի այն մուշտակը, որի մասին մայրիկս չի համարձակվում երազել, կգնեի նաև խանութի ցուցափեղկում մանեկենի վրա հագցված թանկարժեք հագուստը, որին տենչանքով նայում էր շիկահեր այն աղջիկը… Մեր ճանապարհը գրեթե միշտ նույնն է, թեև գնում ենք տարբեր տեղեր: Փողոցը մեր հանդիպման միակ վայրն է՝ այն «վիրտուալ» իրականությունը, ուր լինում ենք համատեղ և միաժամանակ:
- Հելո՜ու :
Բացվում է դուռը: Փակվում են երթուղային երազանքների դռները: Մեկ ու կես ժամ խոսում և լսում եմ «օտարերեն»: Սկզբունքորեն դեմ չեմ այդ հնչյուններին ու մտքերին: Դրանք ինչ-որ բան են փոխում իմ մեջ և ինձ մերձեցնում իմ հեռավոր հարազատներին: Ինձ նույնիսկ դուր է գալիս այդ յուրօրինակ կերպարանատեղափոխությունը: Դրա համա՞ր են ասում՝ ինչքան լեզու գիտես, այդքան մարդ ես…
- Սի յու:
- Սի յու…
Կտեսնվենք: Մինչ հաջորդ պարապմունք:
Վերադառնալիս հաճույքով եմ նստում «մարշռուտնի» (երթուղային տաքսի, մա՛մ ջան, թող սրտո՛վդ լինի): Փողոցի զարկերակն այս ժամերին տրոփում է ազատ ու անկաշկանդ, առանց խցանումների: Մարդիկ (աշխատավոր մասսան, ների՛ր, մա՛մ ջան. պա՛պ ջան, դո՛ւ էլ) արդեն ճաշում են հեռուստացույցի առաջ կամ «Ազատություն» լսում հորս նման: Երբ մայրս ասում է, թե ինչ իմաստ ունի լսել խոսքեր, որոնք արժեք չունեն այլևս ու ոչինչ չեն փոխում, հայրս չի զլանում ամեն անգամ վերլուծել իր բավականության զգացումը.
- Դու չես հասկանում, թե ի՛նչ հաճույք եմ ստանում՝ լսելով այդ ամենն առանց հատուկ աղմուկների նվագակցության, որոնք առաջ՝ կոմունիստների օրոք, թույլ չէին տալիս ամբողջովին ընկալել ասվածը:
Մայրս ակնհայտորեն չի կիսում այդ կարծիքը: Նա նման կասկածելի հաճույքների կողմնակից չէ: Տարօրինակ է: Նրանք խոսում են նույն լեզվով, անգամ նույն հայերենով, բայց իրար չեն հասկանում: Ավելի տարօրինակ է, որ երջանիկ են: Բայց դա իրոք որ այդպես է: Աստվա՛ծ վկա, ինչպես սիրում է ասել մայրս:
Սիրանույշ Գալստյան
Սիրանույշ Գալստյան
- Created on .
- Hits: 82281