ՉԵՆՔ ԶԳՈՒՄ ԳԵՏԻՆԸ
Ստեղծագործությունը գրվել է Cultural.am-ի՝ երիտասարդ արվեստագետների համար կազմակերպած workshop-ի շրջանակներում Արամ Պաչյանի հանձնարարությամբ:
չենք զգում գետինը
ներքևում ուրիշները կործանվում են,
փրկվում, մարմինը լեղի դարձնում,
նետում իրենց կեղտաջրերի մեջ,
սուզվում դրանից էլ ցած,
կարծես թե Աստված էդտեղ է,
գրողը տանի, նրանք իրենց երակների ամենախորքն են գնում,
խցանվում այնքան, մինչև հոսելը դառնում է անհրաժեշտություն.
երևի դրանից ներքև են կանաչ տարածությունների մասին
մեր չլսած բոլոր պատմությունները,
մեր լսած բոլոր պատմությունները,
մեր մոռացած բոլոր պատմությունները
կանաչ տարածությունների վրա
մի տկար եղջերու ոտքը մխրճել է խոտերի մեջ,
կարծես կոշիկ է հագել, կարծես խոտը աճել է ոտքի հետ.
հիմարս,
մեր տկարությունն է դա,
մեր տկարությունն է ամենախորքում
տեսնելու մեզ մաքուր, հոսող, առողջ կանաչի մեջ հիվանդ եղջերու
թե հարցնես՝ ինչո՞ւ, կասեմ` անհուսալի հիվանդ ենք մեզնով,
վախենում ենք կանաչ անտառներից, արևի առաջին շողերից,
երկնքից ու ծառերից.
մեզնից մեզ շեղող գեղեցիկը անեծք է,
սատանայի համբույր է
ու աստծո կարեկցանք
ձեռքերը մեր, դրանից ծլող մատները մեր
կարծես մանել են,
սարդն էր մեզ մանողը`
չսպանված ու ապրող,
չսպանված, քանզի հավատում էինք՝
իբր մեզ համար ոսկե ուռկան էր գործելու,
ուռկանը նետելու էինք ջուրը,
սպասելու էինք մեկ-երկու ժամ,
ուռկանը նետելու էինք ջուրը
ջուրը ջուր էր մնալու, ինչպես միշտ,
ձուկը` ձուկ
սպասելու էինք հրաշքի
բայց ես գիտեի սիրտդ փոքր էր`քարկտիկի քարերի պես մի բուռ,
չէիր հավատում. մեջդ երեխա չկար
մեր մանված ձեռքերի թմբիկները դիպչում էին իրար,
մարմինս` ոտքերս մեկ դարձած,
մարմնիս շարունակություն պոչ ոտքերս` մի կետում սեղմված,
ձգվում, լարումով ճկվում էին այլ ուղղությամբ` քեզնից հեռու
ոչ կարողանում ենք միասին, ոչ բաժան լինել
մեկ-մեկ մի կարճ թռչուն էիր պոկում քեզնից, վախվորած նետում վրաս.
ավելի մոտ երբեք չէիր թողնում
ես ձեռքիս վրա տուն էի խզբզում, որ տուն ունենայի,
դատարկեի բարձերդ, թափ տայի սավաններդ,
սպասեի` գոնե մի տեղից մի կենդանի աղավնի, մի մաքուր կետ,
մի բիլ ճիչ դուրս պոկվի, բայց չէ,
մնացել էր երկնքի հիշողությունը, փետուրների խեղճությունը,
որ մեռած ձյուն էր ու ծածկում էր սենյակդ, կարմիր բազմոցդ, քեզ, ինձ
ես` պատուհանից ներս մտած ծղրիդս,
օտար մարմինս,
սենյակիդ կպած անծանոթ հետքս ու աչքս, որ հետևում,
սիրում, վախեցնում ու փաղաքշում էի քեզ
աչքերս հեռադիտակ դարձրած
նայում եմ ներքևում մաս-մաս բաժանված տանը.
պատուհան դարձած դռանը,
մանկական ներքնազգեստի պես լոճված պատուհանին,
քո բացակայությանը` պլպլան հետույք,
ողորկ,
վանդակված,
ջարդված
այս ամենի վերևում նստած`
վախենում ու չեմ կարողանում զսպել
մարմնիս անպարկեշտությունը,
շարժումներիս անփութությունը
անզուսպ, սխալ տողադարձը հեկեկոցիս
գոռում եմ, խնդրում, հրամայում`
վազեք քարեր, պառկեք իրար վրա ամուր,
ձեր եղած բոլոր մատներով գրկեք իրար ու մտեք իրար մեջ,
ու դու, հանդուգն ոտք, որ որոշել ես անկախ դառնալ և այլևս սեղան չկոչվել,
գնա և գտիր քո տիրոջը,
որովհետև ես նորից տուն եմ ուզում, և հոգ չէ,
թող միայն մեր մատների թմբիկները գտնեն իրար,
թող մեզ բաժանեն պատերը,
թող փախչենք իրարից տարբեր սենյակներ,
թող շարունակենք մանվել,
միայն թե, խնդրում եմ, մի փախեք ու մի կորցրեք իրար,
լսում եք, անիծվածներ
քար քարի քարից քարե քարոտ,
սրիկաներ
- սիրտս սրտիցս պոկվում է,
մեջս շունչ չմնաց, անխիղճ,- լացում ,
ցրցամ եմ տալիս մարմինս,
մեջքս աստծուն չդարձրած,
չխիզախած, տեր, բարձրյալ ավերակների
լինել այստեղ ու այս պահին` որպես հեռացումի առհավատչյա,
որպես մոռացվող մի բալլադ
քանզի հավատս առ քեզ կիսված ձմերուկ էր,
ու պատյանս վնասել ցանկացողները
վնասեցին մարմինս,
քանզի ներսս եփվել էր հազարավոր կիլոմետրեր արևների տակ
գլորվելով,
փոքրանալով ալով ալով
այդպես փոքր գտավ նա ինձ հանրախանութի մոտ,
թե իմանար` ներսս շերեփով հանել էին,
մնացել էին կտերը` սև բշտիկներ մեր գալիք օրերի
թե իմանար` սիրելու եմ իրեն այնպես,
որ ամեն համբույրի հետ
համոզվեմ` անվերադարձ մեռնում է ինձ համար,
անդարձ ջնջում է իր աչքերը իմ աչքերի մեջ,
իր բերանը իմ բերանի մեջ,
իր բառերը իմ բառերի մեջ
թե իմանար, կիմանար, որ սերը մենակությամբ չեն չափում,
որ միևնույն տախտակամածին պառկած երկու ծովածին ձկներ
միևնույն երազն ունեն տարբեր ջրերի մասին
կրծքավանդակս վանկարկվում է,
ոսկորներս սեղմվում են,
թուրք տղան հարցնում է.
- թմրանյութ տա ՞մ
- տունս եմ կորցրել
- ասում եմ քեզ, վերցրու, տունդ սա է…
տունդ սա է ավելի իրական, քան երբևէ,
ավելի մոտ, քան ուզում էիր լիներ
- իսկ դու տուն ունեի՞ր
տղան փորձում է թափ տալ հայացքս վրայից`
չմաքրվող ու համառ
մի դույլ հանկարծակի ջրի պես ի վար
թափվում է անկումը նրա,
հոսում ասֆալտն ի վեր գլխիվայր
- տունս` շան աղջիկն այն,
ծծեց վերջին շիթ սերը ինձնից,
մեդուզա մատները փռեց, որ վառի,
փռեց, որ անտերության մատնվեմ,
ապրելս բանի նման չլինի,
լինի ու չլինի
վառեց քածը ինձ
գիրկը` հրաբուխ,
տենդս `ջուր,
մեջը պես-պես երաժտություն,
սիրուն քաղաքներ չտեսած.
աղջիկներ երամ-երամ,
մեկիկ-մեկիկ, թելիկ-թելիկ չվող մեջս,
բոլորը նույն նրա ժպիտով,
բոլորը նույն նրա քայլքով
- դրա համար ասում եմ քեզ, ավելի իրական տուն,
քան սա չկա,
ավելի մոտ, քան երբևէ,
էնպես որ կորցրու հայացքդ վրայիցս,
չքվիր,
փախիր,
վերցրու տունդ այս ու գնա,
ի սեր այն աստծու,
որին Եվհովա ես կոչում
փախչում եմ հեռու,
այնտեղ, ուր աչքը չի կարող որսալ,
և ձեռքը չի կարող հպվել
ոտքերս` մեռած պոչ ,
ես` ոչ ձուկ ,
ոչ` ջրահարս
փախչում եմ
ոտքերս չփախչելու համար լղոզված,
ոտքերս` շերեփուկ
գիտեմ, որ պետք եմ քեզ,
գիտեմ, որ քո բաժին օդը քեզ քիչ է հասել,
ու ճակատագիրը թաղի պոչավոր շունը չէր,
որ բռնեիր,
կորցնեիր,
արբեցնեիր էնքան, մինչ լացեր բախտը իր ու քո,
ոտքը կապեր պոչին,
շրջանաձև հոլի պես պտտվեր պտտվեր
կուրծքս լիքն է,
հայացքս չի հասել քեզ,
հայացքս ցածր է ու վհատ
սեղանի անառակ ոտքը էնպես ես վերցրել,
ասես հեռացված սիրտդ էր, որ գտար նորից
ներքևում ոտքդ է, վերևում` հավանաբար դու,
հետևում` լաբիրինթային քաղաքները,
նավերը, կամուրջներով անցնող մարդիկ,
մայր մտնող երկինքը,
լույսի չզիջող շերտերը,
առաջին աստղն ու նարնջագույն լուսաբացը,
խեցգետնի մկրատաձև ոտքերի արանքում խտացված ծովերը,
ջրերի անսահմանությունը
դիմացս`դու
կարծում էի` ցած կգլորես աչքդ,
կամ գոնե բիբդ, կամ լույսի մի կտոր քեզնից,
կասես, որ այսուհետ անկյուններիցդ մեկը բաց է ինձ համար,
որ կարող եմ ավելի վստահ ու ամուր գրկել քեզ
կարծում էի` տունդ հոսող գետ էր,
որ ինձ հետ միասին դանդաղ,բայց վճռական, թափվեց շեմիցդ դուրս,
բայց գիտես, ոչինչ ինձ հետ չտարա.
տունդ կանգուն է, ինչպես մարմինը կերած հող,
որ ուր էլ թռչի,
մեկ է, ցած է թափվելու,
ինչպես աստված է ցած թափվում ձյան հետ
բայց էլ ինչ ձյուն, որ հարսանեկան զգեստ չէ
արվարձաններում ապրող աղջկա,
որ օրը ցերեկով,
երբ արևն իր ողջ զորությամբ վառում է
դաշտերը ցորենի,
երբ ամեն պատուհանին մի թռչուն է հասնում
թռիչքով խելահեղ շրջապտույտի
աղջիկը դաշտերի,
վառված հասկերի ու խանձված դեղինի,
ասում է` թշվառությանս մեջ ոչ
մի հարսանիք չկա,
և ճերմակ, երկար զգեստը մաքրության
մաքուր չէ ավելի, քան աղքատությունն իմ
ձյունը` ձյուն է,
ասում եմ քեզ`գեղեցկությանդ մեջ
թե բարդիներ չկան,
ու արմատներդ բոլոր սմքած սպունգեր են`
անփրփուր,
անջուր,
եզերքիդ մեջ անծով,
թե ներսդ ավեր է,
ու մտքերդ կաթվածն են խոսքիդ,
թե բառերդ հիվանդ են,
և ոչ մի ծովահեն չի նայում քեզ աչքով թրթռուն`
թռչունի
ուրեմն մի փնտրիր պատճառներ քեզնից դուրս,
կորցրու հայացքդ վրայիցս,
հեռացիր,
ի սեր այն Աստծու,
որին ձյուն ես կոչում
փախչում եմ,
փախչում եմ այնտեղ, ուր եղանակների,
ժամանակների,
տարածությունների իսպառ բացակայությունը
կլռի քո մասին
ոտքերս` շերեփուկ,
ոտքերս` համր
ես՝ ոչ գեղեցիկ,
ոչ կին,
փախչում եմ
գիտեմ` օրերից ամենատխուրն է սա,
դու` բալենու ծառի տակ պառկող, մեռնող,
հարություն չառնող իմ տղամարդ,
դու` ծովաշուշան,
թվում է` մեռյալ ծաղիկ ջրերի
քեզ ոչ սիրելն էր շատ, և ոչ ատելը
ես` կողքիդ վառվող, մոխրացող արև,
ես`դատարկ բարուր
նանիկ , իմ անուշ բալիկ,
քնիր մինչ օրը ուրիշ կբացվի
ասում եմ նանիկ արա, խելառ,
իբր ջահել մորդ թևատակերի հոտն ես առնում,
մի թող մայրդ մեծանա,
նանիկ արա, քնիր արագ,
մինչ ձեր միջև չի բացվել գետինը,
և ժամանակը չի թքել ձեզ
տարբեր աշխարհներ,
գրկիր տաքությունը նրա
նաա աաաա աաաա ա նանիկ արա,
հիմար
քնիր, որովհետև ճանապարհիդ հանդիպած
ոչ մի մարդ մարգարե չեղավ,
և բոլորն ասեցին`
քեզ սպառնում է տաք երկրների հմայքը`
հայրենիք չվող թռչունների
մի քերիր արևը ասֆալտից,
մի գնդակահարիր ամպերը,
ոչ մի կաթիլ չի ընկնի,
և ոչ մի անձրև չի փրկի քեզ
դու կգնաս, քեզ կթվա` քայլեցիր ջրերի վրայով,
կվերադասավորես աստղերը երկնքի,
ծիածանին ուրիշ գույներ կտաս,
կմոռանաս, որ հայրդ հող է,
կամ լավագույն դեպքում,
անորոշություն` հողից անդին
մորդ պատկերը քաղաքի աղմուկի մեջ կխմես,
թաթիկով կանես քեզ,
կասես` հաջող, ճուտիկ,
դու մնացիր այդ պայմանականություններում.
մորդ արգանդը` քեզ բերդ
կինն այդ ամեն օր կուլ է տալիս քաղաքի մաղձը
հեթանոս ժպիտն առանց քեզ, Տեր
պորտալարի հազար լարով նա ինձ է տալիս
իր վախը` ասելով սեր է,
ասում է` իմ տեսիլքն է ճիշտը աշխարհի,
ասում եմ քեզ` երեխան է ճակատագիրը մոր
քարի քարի քարից քարով
լռեք աշխարհներ,
հանդարտվեք գետեր,
պայթեք արգանդներ,
պորտալարեր կտրվեք
ասում եմ քեզ ` ամեն ինչ սուտ է առանց քեզ
իմ խեղճ,
իմ փոքր,
իմ միակ
վախեցար սիրվելուց,
քանզի չհավատացիր,
որ սիրտս կղանքի պես կակուղ է,
աղավնու պես` մաքուր
քեզ ամեն ինչ միշտ հակառակն էր թվում,
ծաղիկն արմատով վերև էր աճում,
ոտքիդ տակ Աստված էր,
վերևում` մարդիկ
- ասում ես գիտես` ո՞ւր է Աստված,-
հանկարծ գոռաց շշի մեջ դողացող տղամարդը,-
Աստված այնտեղ է, ուր մարդը չկա,
նա չգիտի քանի ալիք է փշրվում`
ապակե բեկոր գլխիս մեջ,
սրտերը մեր քաոս,
լաբիրինթ ապրած ժամանակների,
տկարություն` չապրածի…
նա խաղաղության հանգրվան չէ,
քանի սիրտս `
շնչակտուր շատրվան,
չի բռնել ձեռքով իր վերջնական Աստծու
ուր է հրեշտակների զորքը նրա,
որ երբ սլանում էր փամփուշտը մարդուց մարդ,
կանգներ մեջտեղում երկու գնդերի
ու խաղաղության երգը խնդրեր,
ու քրթմնջար երգը փրկության,
ու աղաղակեր երգը մարդու
լիներ ավելի բարձր, քան մենք,
լսում ես, լիներ ու փրկեր,
լիներ ու մեռներ ձեռքը մեր
շշի հևոցը ծանր`
տղամարդու հեծկլտոց,
տեր իմ, այս բանաստեղծությունը` հուսահատ տղամարդ
- ո՞ւր է այն Աստված, որին խաղաղություն ես կոչում,
թե ջարդես շիշը այս,
ձկան հոգեվարք տեսե՞լ ես,
կկրկնեմ նույնությամբ,
շուրթերս բացուխուփ,
մեջը փսխոցն աշխարհի,
պոչս վերուվար
կդաղեմ էնքան, մինչ քարը ավազ դառնա,
ես` հողածին
նա` արժանի ու բարձր,
ես` անպիտան ու ցածր,
ուրեմն թող ինձ ու չքվիր,
չկա ավելի իրական տուն, քան սա,
ասում եմ քեզ
ի սեր այն Աստծո,
որին գտել ես, գնա, խնդրում եմ
գնում եմ
կապույտ ցամաք է սա,
թե աչքս է հոգնած
կաթա աչքիս մեջ,տեր,
մաքրությունդ ամենեցուն,
ցավդ` ինձ
խմիր այս պառակտումը հոգիների,
կանգնիր մեզ հետ այս պահին,
քանզի պահը հաջորդ մերը չէ
քոնն է հավիտենությունը ժամանակների
ամեն
գնում եմ
գլխիկոր, կոր, գնում եմ
տուր ինձ ժուժկալությունը բառի,
որպեսզի չցփնեմ այն աջուձախ
Տեր, ինչ պատմել կնոջը,
ով չի սրբել ոտքերդ արցունքով
մազերը` հնձած խոտ,
մարմինը` բաց տուն
որ առակը պատմեմ, ասա
- հիմար,- գոռաց կինը,-
ո՞ւր է քո Աստված,
ներսս հատու կտրած փայտ`
բիզ-բիզ տաշեղներ վրաս
ես` փշաքաղված բադ ճահճուտների,
ես` փսլինք հետնախորշերի
Աստված՝ առնանդամի վրա տրոփող ցավ,
լսում ես` Աստված մենակություն
- առա՞կ,- հռհռաց հետնախորշերի կինը,-
առակդ ոչ տակ, ոչ էլ խուփ ունի,
քարերից, ասա քանի՞սն են վրիպել
ասում եմ քեզ`
նետված ոչ մի քար հաց չդարձավ ճանապարհին
ես միայն մի Աստված գիտեմ.
դա մարմինն է իմ,
ես միայն մի տուն գիտեմ.
դա մարմինն է իմ,
իմ ջուրն ու հացն է մարմինս,
իմ առակն ու բառն է մարմինս
տեսնում ես,
մեռնելիս ինչքան բան կտանեմ,
պահ, պահ, պահ…
չունենամ քեզ, աղչի,
բախտ բաժանելուց փեշդ
գելի երախ էր,
թե դանայան տակառ
տես, թե մարմինս վաղահաս թոշնի,
ու ծծերս ներծծվեն մաշկիս տակ
իմացիր, գիտեմ` աչքով ես տվել
էնպես որ աճապարիր,
արագ մաքրիր հայացքդ վրայիցս,
ու ի սեր այն Աստծո,
որ առակներ է պատմում,
չքվիր աչքիցս
գնում եմ
գնում եմ,
որ ամեն հանդիպած մարդու հետ
կորցնեմ,
ու ամեն չգտած Աստծո հետ`
գտնեմ քեզ
քեզնից հետո աչքերս հոսեցին,
ու շրթունքներս թափվեցին,
ու մարմնիս հոտը ցնդեց,
ու ոտքերս մթնեցին
ոտքերս` համր,
շերեփուկ
գնում եմ
- զզգույշ,- հանկարծ գոռաց զատիկը,-
վերցրու թևերս պուտավոր թիկնոց,
դուրսդ գույնով ծածկիր,
թող երեխաները չտեսնեն` մեռած ես
դուրսս` պուտ, պուտավոր,
գլուխս` կոր, գլխիկոր
գնում եմ
Մանե Գրիգորյան
Լուսանկարը՝ Արթուր Գևորգյանի
- Created on .
- Hits: 91342