Վերցրի զարդասեղանի բանալին: Զարդասեղան, որն ինձ համար լի էր գաղտնիքներով, առեղծվածներով ու հարցերով, որոնցից որևէ մեկին մայրիկը երբեք չէր պատասխանում: Ինձ համար մշտապես հեքիաթ էր պատմում, զրուցում էր հետս, ինձ դպրոց էր տանում-բերում, ինձ համար հագուստ էր կարում, բայց այս ողջ տարիների ընթացքում ոչ մի բառ չէր ասում զարդասեղանից: Գիտեի՝ իմ հետաքրքրությամբ չպետք է խանգարեմ նրա լռությունը: Բայց հետաքրքրությունս նրա լռությունից էր:   

Ամեն օր, երբ մեծանում էի, նրա դեմքի ակոսներն ու խորշոմները, վարսերի ճերմակն ավելի շատ էի նկատում: Հայրս էլ էր նույնչափ ծերանում, բայց նրա աչքերում չկար որևէ հարց: Հայրիկի աչքերը նման էին պարտավորված տղամարդու, մի տղամարդ, որ շարունակական է, ինչպես կյանքը: Սակայն մայրիկի աչքերը լի էին գաղտնիքով, գաղտնիք, որ հենց մանկությունից էի տեսնում նրա աչքերում և զգում դեմքի վրա: Երբ դուրս էր նայում պատուհանից ու խոր շունչ քաշում, երբ ծածուկ բաց էր անում զարդասեղանն ու կամացուկ արտասվում, հասկանում էի՝ չպիտի միջամտեի նրա մենությանը:

Երբ ձյուն էր գալիս, մայրիկն ավելի էր տխրում, ասես ցանկանում էր միայնակ լինել, որպեսզի անմիջապես վազի զարդասեղանի մոտ: Ես ու հայրիկը ենթարկվում էինք այդ չգրված օրենքին: Դուրս էինք գնում տնից: Ես հաճախ գնում էի հարևանի տուն՝ ձնեմարդ սարքելու, հայրիկն էլ մի պատճառ էր բերում ու անհետանում տնից:

Մի օր, երբ մայրիկը գնումների էր գնացել ու տանը չէր, մտա նրա սենյակ: Դուռը բացելուն պես տեսա, որ հայրս ինձնից շուտ է եկել այնտեղ՝ անուժ հայացքը հառած զարդասեղանին: Ոչ մեկս չխոսեց. ասես երկուսս էլ ուզում էինք՝ մայրիկը պահպանի իր գաղտնիքը: Մի հայացք գցեցի հայրիկի ու զարդասեղանի վրա և դուրս եկա սենյակից:

Դպրոցը նոր էի ավարտել և համալսարան հաճախելու համար պիտի ուրիշ քաղաք գնայի: Մայրիկը, ինձ ամուր գրկած, մոլորված ու այլայլված ասում էր.

- Ասա՛, որ կվերադառնաս, ասա՛:       

Սովորականից ավելի անհանգիստ էր: Ձայնը դողում էր, աչքերը լի էին արցունքներով: Տեղյակ էր մեծ երազանքներիցս, տեսել էր այլ վայրեր գնալու եռանդս: Ասես գիտեր՝ որոշել եմ երբեք հետ չդառնալ:  

- Եթե չեկա՞ր,-մրմնջաց:

  Նայեցի նրա աչքերին. անհանգստության ու երիտասության կայծն էր այնտեղ ալիքվում: Ասաց.   

- Զարդասեղանի բանալին քոնն է: Երբ ուզես, արի հետևից:  

Զարմացա նրա ասածից: Մայրիկը տեսնո՞ւմ էր իմ հետաքրքրասեր հայացքները: Կամացուկ ասացի՝ կվերադառնամ:  

Այժմ հորս մնաս բարով ասելու պահն էր: Գնացի նրա մոտ: Մայրիկը, ինչպես միշտ, նրանից հեռու էր կանգնել: Երբեք այս երկուսին չտեսա իրար կողքի: Գրկեցի նրան: Այնուհետև նստեցի ավտոմեքենան և ձեռքով արեցի նրանց: Մայրիկը, շուրթերին ժպիտ, մի ձեռքը թափահարեց իմ ուղղությամբ, իսկ մյուսը հպեց կրծքավանդակին. պարանոցին մշտապես արծաթյա մի շղթա ուներ, արծաթյա շղթա, որից զարդասեղանի բանալին էր կախված, և ձեռքում սեղմեց բանալին: Գնացի: Հաճախ նրան նամակ էի ուղարկում, զանգահարում, բայց ոչինչ չէի ասում վերադարձի մասին:   
Մինչև եկավ ձմեռը՝ կիսամյակի վերջերը:

Մի ձյունոտ գիշեր հայրիկը զանգեց ու ասաց.       

-Մայրիկը հիվանդ է. կարծես թե ինչ-որ բան է ուզում քեզ ասել:   

 Քննություններս վերջացնելուն պես վերադարձա տուն: Չգիտեի՝ մայրիկի հիվանդությա՞ն համար, թե՞ զարդասեղանի գաղտնիքի: Մայրիկը մահճակալին էր, նա ու իրեն խնամող հայրիկը գալուս կապակցությամբ ուրախացան:  

- Ինչ հիվանդացել է, մի բառ չի ասել,- ասաց հայրիկը,- գուցե քեզ մի բան ասի:

 Հայրիկը գլուխը կախեց և պարտություն կրած զինվորի նման դուրս գնաց մայրիկի սենյակից: Նստեցի նրա կողքին: Բռնեցի ձեռքը: Հայացքը, ինչպես միշտ, լի էր գաղտնիքով, բայց անուժ էր: Հաց չէր կերել: Ուտել չցանկացավ: Սպասում էր՝ խոսեմ: Բայց ոչինչ չասացի: Ուզում էի՝ նախ ինքը սկսի և երբ ցանկանա, խոսի: Մթնեց: Ձյան փաթիլները երկնքից գետնին էին թափվում: Մայրիկը հազաց: Ջրի բաժակը տվեցի նրան: Շունչ քաշեց ու ասաց.  

  - Ուզում եմ զարդասեղանի բանալին տալ քեզ…  

Ուզում էր տեսնել իմ ռեակցիան, բայց ոչինչ չասացի. սրտխփոցս էր անշուշտ լսում: Շարունակեց.

- Երբ երեխա էիր (անգամ հիմա), գիտեի՝ ուզում ես ինձ հարց տալ, բայց թույլ չտվեցի. չէի ցանկանում՝ ինչ-որ բան իմանաս, սակայն կարծում եմ, որ հիմա արդեն…  Հազն էր, որ ընդհատում էր նրա խոսքը: Բռնեց ձեռքերս ու տարավ պարանոցի կողմը: Բանալու շղթան դրեց ձեռքս, գլուխը փոքր-ինչ բարձրացրեց բարձի վրայից: Արծաթյա շղթան հանեցի մայրիկի վտիտ պարանոցից: Բանալին այժմ իմ ձեռքերում էր: Արծաթյա բանալին՝ օղակի վրայից ինձ նայող փոքրիկ, ուռուցիկ հրեշտակներով, որոնց գույնը փոքր-ինչ սևացել էր: Պիտի զարդասեղանի կո՞ղմը գնայի: Պիտի դո՞ւռը բացեի: Վեր եմ կենում մահճակալից: Անուժ քայլերով գնում եմ զարդասեղանի կողմը: Վախենում եմ մայրիկի գաղտնիքին դեմ առ դեմ դուրս գալուց: Բանալին իմ ձեռքերում է: Տեսնում եմ զարդասեղանի կողպեքը, որ ինչքա՜ն խորն է ու մութ: Մշտապես երազում էի բաց անել այն, երազումս մշտապես զարդասեղանն էի տեսնում, որ տանում եմ ինձ հետ և միայնակ մնում սենյակում, իսկ հիմա, երբ բանալին ձեռքս է, որևէ գաղտնիք իմանալ չեմ ցանկանում: Արդեն ընտելացել եմ մայրիկի՝ գաղտնիքներով լի աչքերին: Այդ գաղտնիքն իմանալով ինչե՞ր կլինեն: Բանալին պահում եմ հորիզոնական դիրքով: Արծաթյա շղթան կախվում է ու ճոճվում: Բանալին հանդարտ մտցնում եմ կողպեքի մեջ: Նախքան բաց անելը շրջվում եմ ու նայում մայրիկին: Մահճակալին պառկած՝ անուժ ժպիտով ինձ է նայում: Հայացք, որ նրա «մնաս բարով» ասելու պես լի է սիրով ու տխրությամբ: Ձյուն է գալիս: Հայրիկը գնացել է դուրս, բայց շատ հեռու չէ. սենյակի պատուհանից կարողանում եմ տեսնել նրան՝ ձյան տակ կանգնած ինձ նայելիս: Ինձ, որ բանալին պտտում եմ կողպեքի մեջ: Զարդասեղանը մեղմիվ ու լռելյայն բացվում է: Զարդասեղանը դատարկ է, ներսում ոչինչ չկա: Ոչինչ՝ բացի մայրիկի ջահել օրերի լուսանկարներից, որ կանգնած է մի տղամարդու կողքին. տղամարդ, որ իմ հայրը չէ:    

Թարգմանությունը պարսկերենից՝ Արեգ Բագրատյանի