Գնացքը սուլելով դուրս եկավ թունելից: Մի փոքրիկ պտույտ արեց՝ կանգ առնելով «Չամսանգյար» կայարանում: Մարտի քսանհինգն էր: Լեռնային շողշողուն արփին ջերմ էր ու հոգեպարար: Կայարանի հետևում՝ կամրջի տակ, գետը վշշում էր ու փրփուր տալով անց կենում:

Կայարանը բլրի լանջին էր, որի ստորոտում գետը պտույտներ էր գործում: Իսկ հեռո՜ւ հարավում չքնաղ մի տեսարան էր նշմարվում այնչափ, մինչև խունանում էր գարնան նուրբ մշուշի շղարշում: Շրջակայքի խոր ձորերում ու կիրճերում ձյունը դեռ ճերմակին էր տալիս: Նորածին արփին թաթիկները դուրս էր հանել լեռան պռնկից: Երեկվա անձրևից դեռ թաց մարգագետինը պեծպեծում էր: Ամենուր էր պեծպեծում: Ամեն ինչ գարնանային յուրատիպ ցոլք ուներ՝ բացի նրանց խրճիթից… բլրի լանջին՝ գետի ափին, նրանց կավաշեն խրճիթը ծնկել էր գետի կողքը՝ ճաքճքած ցեխերին, և ասես թաթը մխրճած ցեխերի մեջ՝ իրեն մի կերպ պահում էր բլրի զառիվայրում: Անձրևը լվացել էր նրա գլուխն ու դեմքը, դարմանախառն կավե պատի ու կամարի միջև գոյացել էր մի մեծ ծերպ, որից գուցե կաթում էր խորշում՝ այնտեղ, ուր գիշերը տան բոլոր անդամները գլուխները դնում էին բարձին: Մոտակայքում մի փոքրիկ այծ հողն էր հոտոտում, իսկ երկու աքլոր ցատկում էին մեկմեկու կտուցներին ու գլուխներին:         

Նրանց երեխաները՝ փոքր ու մեծ, սարի փեշի մանուշակներից ու դեռ աչք չբացած կակաչներից փոքրիկ փնջեր էին կապել և թափահարում էին գնացքի ուղղությամբ՝ ուղևորներին շարունակ հրավիրելով նոռուզյան չնչին նվերներ գնելու: Նրանք բոլորը մերկ էին: Բոբիկ ոտքերը մտնում էին այս ու այն կողմում գոյացած անձրևաջրերը, իսկ նրանք, որ գլուխներն անընդհատ բարձր էին պահել դեպի գնացքի պատուհանները, վախենում էին, որ կսայթաքեին: Որևէ մեկն ուշադրություն չէր դարձնում նրանց աննշան ծաղիկներին: Ուղևորներից յուրաքանչյուրը Խուզեստանի դաշտերից, Անդիմեշքի ու շրջակայքի կայարաններից շատ ավելի մեծ ու լավ փնջեր էր հավաքել: Գնացքի բոլոր վագոնների ապակիներից անդին տարածվող ցեխակոլոլ նարգիզները օդը լցրել էին հաճելի բույրով: Երեխաները վազ էին տալիս գնացքի հետևից, իրենց ապրանքին մուշտարի կանչում՝ «ղ»-ի փոխարեն «խ» ասելով: Իրենց աննշան ծաղիկների գինը երկու ղերանից իջեցրել էին մեկի, և եթե գնացքը կանգ առներ, անկասկած տասը շահիի էլ կհասցնեին:

Վագոնի ուղեկիցս իր մեծ փորը հպել էր գնացքի ապակիներին և աչքերը հառած բոկոտն երեխաներին՝ ասես հաշվում էր ճանապարհորդության սկզբից մինչև հիմա սրան-նրան տված ողորմությունները: Նա, որ երեկ գիշերվանից՝ գնացքի՝ ցնցվելով տեղից պոկվելուց հետո, քունը կորցրել էր, և երևի կյանքում առաջին անգամն էր, որ մի ամբողջ գիշեր արթուն էր մնում, մեզ պատմում էր Պաղեստին ու Սիրիա կատարած իր վերջին ճամփորդությունից:

Բացի Պաղեստինի մեծ ու ընտիր ցիտրուսներից՝ քառամսյա այդ երկար ճամփորդությունից պատմելու այլ բան չէր հիշում: Եվ ամեն նախադասության մեջ մի քանի անգամ հիշատակում էր թթվաքաղցր նարինջները, որից մարդու բերանը ջուր էր լցվում:           
Ես նրան դեռ դպրոցից գիտեի և այս ճանապարհորդության ժամանակ, երբ գնացք բարձրանալիս հանդիպեցի նրան, բարևից ու սովորական հաճոյախոսությունից հետո, ինչքան մտածեցի, նրա հետ խոսելու բան չգտա: Նա էլ ասես զգաց դա և արագ առաջ անցավ՝ տոմսը ձեռքին փնտրելով իր վագոնը:     

Քսան ժամ կլիներ, ինչ նստած էինք գնացքի մի փոքր խցում: Բայց անգամ իր պաղեստինյան ճանապարհորդությունից պատմելիս ուրիշներին էր նայում ու խոսում: Ասես վախենար նայել աչքերիս մեջ: Ես էլ շատ ավելի լռությունն ու առանձնությունն էի գերադասում: Միայն մեկ անգամ ինձ առաջարկեց պոկեր խաղալ, ես էլ, որ մերժեցի հրավերը, երևի նեղվեց: Բայց նեղվածությունն արագ անցավ, և լավ էլ խաղ ստացվեց:  

Գնացքը սուլեց ու ցնցվեց: Ընկերս, փորը դեռ գնացքի պատուհանին, սայթաքեց, ծանրաքաշ մարմինն ընկավ վրաս, և արդեն երրորդ անգամ դիմեց ինձ՝ այս անգամ ներողություն խնդրելու: Բոկոտն երեխաները եռուզեռի մեջ էին: Նրանց ապրանքը որևէ մեկը չէր գնել: Չորացած ու անշարժ աչքերս սևեռվել էին նրանց ու հեռվում՝ արևի տաք լույսի տակ ծխացող իրենց ավերակ խրճիթի վրա: Երևի ընկերոջս ներողության պատասխանն էլ չտվեցի: Կամ էլ չլսեցի:  

Գնացքը դեռ դանդաղ էր ընթանում, իսկ երեխաները վազում էին դրա կողմը: Նրանցից մեկի՝ նիհար, կաշի-ոսկոր մնացած աղջկա ոտքը մտավ ջրափոսն, ու սայթաքեց, ընկավ երկաթգծի վրա, իսկ թորշնած ծաղկեփունջը հայտնվեց ցեխաջրով լի փոսը: Անգամ չնվնվաց: Ասես նվոց էլ չուներ: Ընկերս, որ փորը դեռ չէր քաշել գնացքի ապակուց, վախից ու սարսափից մի ճիչ արձակեց և ինձ ուժգին հրեց: Ձայն չհանեցի, իսկ նա, որ սաստիկ վախեցած էր, փորը մի կերպ ներս քաշեց, դժվարությամբ ու ողջ ուժով սկսեց վազել միջանցքով մեկ, պատուհանից կռացավ աղջնակի վրա և մի ակնթարթ աչքերը հառեց նրան: Ինչ-որ բաներ ասաց, իսկ հետո մի թղթադրամ նետեց նրա կողմը:   

Աղջնակի գլուխը դեռ անշարժ էր՝ գնացքի ծանր անիվների երկաթգծերին, իսկ գզգզված մազերը՝ ցեխերի մեջ: Անգամ չշարժվեց՝ վերցնելու իր թղթադրամը: Բոկոտն երկու այլ երեխա լույսի արագությամբ սլացան, դեռ օդից փախցրին թղթադրամը՝ վազելով արևի լույսի տակ ծխացող իրենց խղճուկ խրճիթը: Ընկերս վերադարձավ: Փորը արագ վեր ու վար էր լինում: Հևում էր: Գույնը գցած էր, բայց շատ գոհ էր թվում. միգուցե տված ողորմության համար:  

- Տեսա՞ր էն խեղճին… քիչ էր մնում՝ ընկներ գնացքի տակ… Աստված նրան լավ գթաց…   

- Գթա՞ց…

Այդ բառից բացի՝ նրան էլ չպատասխանեցի: Նորից խոսեց, բայց ես չէի լսում:
Գնացքը պտտվեց: Աղջնակն էլ չէր երևում, սակայն հեռվում ծխում էր նրանց խրճիթը, իսկ փոքրիկ այծը թրև էր գալիս մոտակայքում՝ հոտոտելով նորածիլ խոտը: Բոկոտն երեխաները մի պահ թափվեցին իրենց խրճիթ, իսկ հաջորդ վայրկյանին դուրս եկան մի կնոջ՝ երևի իրենց մոր ուղեկցությամբ: Եվ երեքն էլ ձեռքները վեր բարձրացրին՝ հրաժեշտ տալու մեր գնացքին:      

Գնացքը հեռացել էր, մոտեցել մեկ ուրիշ թունելի: Այլևս տեսնելու բան չկար: Ամենքը գլուխները պատուհաններից ներս էին արել, կամ պոկեր էին խաղում, կամ քնած էին, կամ էլ միմյանց իրենց քեֆ-ուրախություններից էին պատմում ու ծիծաղում:

Այլևս չկար որևէ դիտարժան բան՝ բացի նրանց խրճիթից՝ հեռվում, և մայրիկից ու երեխաներից, որ, դռան շեմին կանգնած, հրաժեշտ էին տալիս մեր գնացքին: Սա էլ, իհարկե, այդքան ուշագրավ չէր: Երեքն էլ հրաժեշտ տվեցին մեր գնացքին: Գուցե նրա համար, որ գնացքից մի թղթադրամ էր հասել իրենց, կամ էլ կարծում էին, թե այս գնացքը, իր տակն առնելով աղջնակին, հանգիստ էր պարգևել նրան, որ ո՛չ կարողանում էր սար բարձրանալ, ո՛չ խոտ քաղել, ո՛չ գնալ հոր հետևից, ո՛չ էլ ճանապարհ հղկել:

Նախորդ օրը երեկոյան, երբ դուրս եկանք Ահվազից, քաղաքում անցանք ավանակ նստած մի ծերունու մոտով: Երբ գնացքն անցնում էր նրա կողքով, բոլորը հրաժեշտ էին տալիս ու ձեռքով անում նրան, նրան, որ ժպտում էր գնացքի ուղևորներին: Մեկ-երկու անգամ էլ բարձր ձայնով նրա որպիսությունն էին հարցնում, և անկասկած, եթե գնացքի ուղևորներից ինչ-որ բան խնդրեր, ինչ ունեին, կնետեին դեպի նա: Երեկ բոլորի քեֆը տեղն էր, և զվարճանալու համար ընդամենը մի առիթ էր պետք: Իսկ այսօր «Չամսանգյարում»… Ոչ ոք չպատասխանեց նրանց հրաժեշտին:           

Ոլորանին, երբ ամբողջ գնացքը ծայրից ծայր երևում էր, մի անգամ էլ ուշադիր նայեցի: Բոլոր պատուհանները փակ էին, և չկար մեկը, որ ի պատասխան նրանց՝ ձեռք կամ թաշկինակ թափահարեր: Նրանց խրճիթը, որ ծխում էր արևի լույսի տակ, դարձյալ երևում էր: Իսկ նրանք դեռ ձեռքերն էին մեր ուղղությամբ թափահարում: Դեռ շատ չէր անցել: Ձեռքս տարա գրպանս: Հանեցի թաշկինակս, կանգնեցի ոտնաթաթերիս վրա, ձեռքս վեր պարզեցի գնացքի պատուհանից՝ ուրախությամբ թաշկինակս ծածանելով օդում… գուցե դեռ ուշ չէր: Ընկերս բղավեց ու ինձ հետ քաշեց: Պատուհանի մոտից հեռու տարավ՝ ապակին բարձրացնելով: Գնացքը մտել էր թունել, և եթե մի փոքր ուշ հասներ, երևի ձեռքս կոտրված կլիներ:

Պարսկերենից թարգմանեց Արեգ Բագրատյանը