Մեր ստեղծագործությունների հիմքում պետք է լինեն հայկականը, մեր պատմությունն ու արժեքները. Աննա Հարությունյան

ՀՀ վաստակավոր նկարչուհի Աննա Հարությունյանի հետ խոսել ենք իր արվեստի, ոճի և հագուստների ստեղծման գաղափարի մասին:

 - Ո՞ր տարիքից եք սկսել նկարել, ինչպե՞ս ընտրեցիք այդ ճանապարհը:

- Նկարել սկսել եմ շատ վաղուց, արդեն 6 տարեկանում ունեցել եմ իմ առաջին ցուցահանդեսը, որից սկսվել է ամեն ինչ ու դարձել շարունակական: Սովորելեմ Իգիթյանի գեղագիտական կենտրոնում, իմ քանդակագործության և նկարչության ուսուցիչը եղել է մայրիկս՝ Էռնեստիդա Եսայանը, որը նույնպես նկարչուհի է և հիմնադիրներից այդ կենտրոնի: Քանի որ մեծացել եմ այդ մթնոլորտում, հստակ ի սկզբանե որոշեցի դառնալ նկարչուհի և շատ վառ ու գեղեցիկ տպավորություններ ունեմ մինչև այսօր:

 - Կնշե՞ք առաջին կարևոր մասնագիտական ձեռքբերումը:

- Առաջին կարևոր ձեռքբերումն ինձ համար այն է, որ ես փոքր տարիքից ունեցել եմ ցուցահանդեսներ, գերազանց և կարմիր դիպլոմով ավարտել եմ Գերմանիայի Դաշնության Դյուռեն քաղաքի գեղարվեստի ակադեմիան և միակ հայ նկարիչ ուսանողն էի այդ ժամանակ այնտեղ: 19 տարեկանում բացեցի իմ առաջին անհատական ցուցահանդեսը Գերմանիայում, իսկապես, շատ անհանգիստ էի և մեծագույն հաջողություն ունեցա, այդ ցուցահանդեսին անդրադարձ արեցին բազմաթիվ գերմանական լրատվամիջոցներ:

Ի սկզբանե որոշել էի չվաճառել իմ նկարներն այդ ցուցահանդեսում, բայց քանի որ պահանջարկը շատ մեծ էր և ինձ, կարելի է ասել, համոզեցին, որպեսզի մի քանիսը վաճառեմ: Եվ այդպես սկսվեց իմ ստեղծագործական կարիերան: Իմ կարծիքով սա իրոք մեծ ձեռքբերում էր ինձ համար,  քանի որ յուրաքանչյուր նկարչի համար շատ կարևոր է ունենալ անհատական հաջողված ցուցահանդես: Հաջորդ տարին ունեցա իմ 2-րդ ցուցահանդեսը՝ Քյոլնի նախագահական կառավարման շենքում, որտեղ ներկա էին շատ հայտնի մարդիկ, այդ թվում նաև Իգիթյանը: Եվ այդպես շարունակական ես արեցի մի քանի անհատական ցուցահանդեսներ:

-  Ո՞րն է Ձեր ամենասիրելի աշխատանքը, որ կարող եք առանձնացնել:

- Քանի որ ես սիրում եմ իմ բոլոր աշխատանքները, չեմ կարող առանձնացնել մեկը, իմ հանդիսատեսն է առանձնացնում իր համար լավագույն գործը, իմ ամեն մի աշխատանքը ես ստեղծագործում եմ մեծագույն սիրով, դրանում դնում եմ հոգի, պատմություն ու ժամանակ: Շատ է պատահել, որ նոր բան ստեղծագործելուց առաջ, ես գնում էի նոր սկավառակ ու նկարելու ժամանակ լսում էի համապատասխան երաժշտությունը, որը բնորոշ էր նկարին:

- Եթե չլինեիք նկարչուհի, ապա ի՞նչ այլ մասնագիտություն կընտրեիք:

- Միևնույն է, ես կընտրեի իմ մասնագիտությունը, իմ բնագավառը, բայց նաև շատ եմ սիրել ռեժիսուրան, փոքր տարիքից շատ բեմադրություններ եմ իրականացրել, կարելի է ասել խենթացել եմ այդ ամենի համար: Շատերն ասում են, որ պապիկից փոխանցվել է մայրիկիս, մայրիկիցս էլ ինձ: Պապիկս՝ Միքայել Եսայանը, հայտնի գնդապետ էր այդ ժամանակներում, մասնագիտությամբ իրավաբան էր և դերասան, խաղացել է Թիֆլիսի թատրոնում, ինչպես նաև եղել է թատրոնի, բեմական զգեստների նկարիչ-ձևավորողը:

Չէի ընտրի դերասանի մասնագիտությունը, բայց ռեժիսոր կդառնայի մեծ հաճույքով: Բայց ինչքան էլ մտածեմ, մեկ է, հասկանում եմ, որ ընտրել եմ ինձ համապատասխան ու հոգեհարազատ մասնագիտություն: Անկախ ամեն ինչից կաս դու, քո նկարը, քո արվեստանոցը, քո կյանքը, քո մթնոլորտը: Մեծագույն հաճույք է, երբ դու ոչ ոքից կախված չես ու առանձնացած բոլորից ստեղծում ես քո գործը:

- Ինչպե՞ս են ստեզծվում Ձեր նկարները, ունե՞ք ոգեշնչման աղբյուր:

- Ոգեշնչման աղբյուր միշտ կա, ու դա շատ կարևոր է: Ես երբեք ինքս ինձ չեմ խաբել ու նկարել եմ այն, ինչ որ զգացել ու ցանակցել եմ: Ինձ ավելի շատ ոգևորել է հոգևոր աշխարհը, փիլիսոփայությունն ու կրոնը, այն ամենն, ինչ տեսնում եմ, ցանկացել եմ իմ նկարների միջոցով փոխանցել մարդկանց, որպեսզի նրանք սովորեն ու ինչ-որ բան հասկանան, սկսեն մտածել: Շատ հաճախ միտումնավոր անվանումներ չեմ տվել իմ նկարներին, որպեսզի հասկանամ, թե ինչ են մտածում մարդիկ տվյալ նկարի վերաբերյալ: Ոգեշնչվել եմ հետաքրքիր ու նոր բան տեսնելուց, դա կլինի գիրք, բնություն, հնարավոր է` պատահական հանդիպում որևէ մեկի հետ, երաժշտություն, էլ չեմ ասում երազների մասին, ու այդ ժամանակ սկսում եմ արագ, հնարավորինս շուտ դա կտավին հանձնել, իհարկե, հրաշալի մտքեր ունենում են բոլորը, բայց դա կտավին վերարտադրելը շատ քչերի մոտ է ստացում:

- Միանշանակ առանձնանում եք ձեր ձեռագրով, եկեք մի փոքր խոսենք ձեր ոճի մասին:

- Իհարկե, ես կարծում եմ, որ միանշանակ առանձնանում եմ իմ ոճով: Դեռ երիտասարդ ժամանակներից, երբ որ ես ստեղծագործում էի ու ցուցադրությունների ժամանակ իմ աշխատաքը կախված էր ուրիշի կողքին, միանգամայն առանձնանում էր, և ես հասկացա, որ ինձ անհատական ցուցահանդեսներ են պետք, չնայած որ շատ եմ մասնակցել խմբակային ցուցահանդեսների: Երբեք ինչ-որ հատուկ ոճ չեմ մտածել, ես ուղղակի միշտ նկարել եմ այն, ինչ ցանկացել եմ ու զգացել: Երբեք չեմ մտածել վաճառքի մասին, մինչև օրս էլ չեմ ուզում վաճառել իմ աշխատանքները, ցանկանում եմ պահել մաքուր արվեստը, որն այս դարում շատ է պետք: Ցավոք, բայց պետք է ասեմ, որ մեր հայ իրականության մեջ կան շատ մարդիկ, որոնք ներկայանում են կեղծ արվեստով, ու իրենց մոտ լավ է ստացվում վաճառելը: Իհարկե գումար բոլորիս է պետք, բայց ես երբեք դա չեմ փոխի արվեստի հետ: Այդպես շարունակ ես ստեղծեցի իմն ու նույն ձև շարունակում եմ, նույնիսկ իմ հագուստների դիզայնի մեջ ես առաձնանում եմ, այնտեղ կա իմ ոճն ու ձեռագիրը: Պետք չէ ինքդ քեզ խաբել, ուղղակի եղիր անկեղծ, ու դու կառանձնանաս, քանի որ այս կյանքում բոլորս տարբեր ենք ու եկել ենք աշխարհ մեր առաքելությամբ: Ինձ հնարավորություն է տրվել իմ տաղանդի ու արվեստի միջոցով խոսք արտահայտել: Ու ամենակարևորն այն է, որ ես ազատ եմ ու ստեղծագործում եմ այնպես, ինչպես ցանկանում եմ: Դա իմ իրավունքն է իմ արվեստի մեջ, ոչ ոք չի կարող որևէ սահմանափակումներ դնել իմ աշխատանքների մեջ:

 - Ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանում կա՞ն արդյոք տաղանդաշատ և տարբերվող երիտասարդներ, որոնք ապագայում կդառնան մեծանուն նկարիչներ:

- Միանշանակ կարող եմ ասել, որ կան երիտասարդ տաղանդավոր նկարինչներ: Երբ ես Գերմանիայից եկա Հայաստան, 2000 թվականն էր, նոր էի ավարտել ակադեմիան և դարձա Հայաստանի նկարիչների միության երիտասարդական միավորման նախագահ, ու մեր առաջին քարոզներից մեկն այն էր, որ երիտասարդ նկարիչները պետք է ստեղծագործեն անկախ ամեն ինչից, չպետք է նայեն ոչ արևելք, ոչ արևմուտք ու պետք է ստեղծեն մեր արժեքները: Կուզենայի խորհրդի կարգով ասել մեր երիտասարդներին, որ չնայեն այն բանին, թե Ամերիկայում կամ Եվրոպայում ինչեր են անում, ստեղծեն մերը, ամեն ինչի հիմքում լինի հայկականը, մեր պատմությունը, մեր ամեն ինչը, ինչ որ եկել է հնուց: Եվ իրենք էլ կզգան, թե ինչպես են քիչ-քիչ զարգանում և դառնում անկեղծ ստեղծագործողներ, արվեստում պետք չէ խաբել, այն մի օր հաստատ հարվածելու է քեզ, ուզում եմ, որ ունենանք մերը, դա օգնելու է իրենց դառնալ փայլուն արվեստագետներ:

- Գիտեմ, որ ունեցել եք մեծ շոու-ներկայացում` «Ժամանակի փոխակերպումը արվեստների միջոցով» խորագրով, մի փոքր կմանրամասնե՞ք. ո՞րն էր գաղափարը և ասելիքը:

- Շոու-ներկայացման հեղինակը ես եմ: Դա իմ միտքն էր և իմ մտավոր պատկերը: Պետք է մի գաղտնիք բացեմ, որ ես դա իմ երազում տեսա ու արթնացա մայրիկիս պատմեցի, թե ինչպես եմ պատկերացնում իմ շոուն, նման մի բան էի տեսել, որ իմ մոնումենտալ նկարները երևում են էկրաններին, այնուհետև ներկայացվում են հագուստների միջոցով. առաջին, երկրորդ, երրորդ ու այդպես շարունակ բոլոր նկարները: Միտքը կար, ուղղակի այն պետք էր խորացնել, զարգացնել և ներկայացել, այդ իսկ պատճառով ես մեծ սիրով դիմեցի ռեժիսոր Կարինե Դավթյանին, որին պատմեցի իմ բոլոր մտքերը, թե ինչ եմ ցանկանում ստանալ, որի արդյունքում նա բեմադրեց ներկայացում: Սկզբից ես, իհարկե, այդ փաստին տարօրինակ վերաբերվեցի, բայց հետո հասկացա` ինչքան լավ է ստացվում ամեն ինչ ու ինչքան կատարյալ: Իհարկե պետք է ներկայացվեին տասը նկարներ, որից պետք է ստեղծվեին երեքական հագուստներ, բայց տեխնիկական խնդիրների պատճառով ցուցադրեցինք հինգը: Եվ այդ հինգ մոնումենտալ նկարների հիման վրա ստեղծվեցին տասնհինգ յուրահատուկ հագուստներ, որոնց նկարիչ-դիզայները ես էի։ Բեմադրվեց շոու ներկայացում, որի սցենարի հեղինակը և ռեժիսորն է Կարինե Դավթյանը: Այն ուղեկցվել է Աստվածաշնչից ու Հովհաննես Շիրազի «Բիբլիական»-ից հատվածներով. կարդում էր Արամ Սուքիասյանը հայերեն և ֆրանսերեն լեզուներով: Ինչպես նաև ունեցել է նոր ստեղծված երաժշտական ձևավորում, որն ուղեկցվել է անիմացիոն և լուսային գերժամանակակից էֆեկտներով։ Շոու-ներկայացման առաջին մասը ներկայացվել է 2019թ.-ին` Ֆրանկոֆոնիայի շրջանակներում, Կ. Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոնում։ Այն կրում էր «Ժամանակի փոխակերպումը արվեստների միջոցով» խորագիրը և իմաստային առումով ներկայացնում էր աշխարհի ստեղծման գաղափարը, մարդկության ծնունդը և խաչելիությունը: Շոու-ներկայացման ժամանակ ցուցադրվեցին նաև հինգ օրիգինալ մոնումենտալ նկարները, որոնք հայտնվում էին բեմի տարբեր կողմերից և հեռանում. դա Կարինե Դավթյանի միտքն էր: Այս շոուի կայացմանն աջակցել են Հայաստանում Շվեցարիայի դեսպանատունը, ՀՀ Մշակույթի նախարարությունը, մի շարք այլ կազմակերպություններ, ինչպես նաև լավ ընկերներ, որոնք ինձ շատ օգնեցին, հավատացին ու եղան կողքիս, առիթից օգտվելով` մեծ շնորհակալություն եմ հայտնում նրանց: Կարող եմ նաև վստահ նշել, որ այս շոու-ներկայացումը չունի նմանը և մեծ արձագանք ունեցավ առաջին ցուցադրությունից հետո: Բազմաթիվ հրավերներ եմ ունենում դրսում ներկայացնելու, բայց, ցավոք սրտի, ոչ բավարար ֆինանսների պատճառով մենք չենք կարողանում այն ներկայացնել արտերկրում, ինչպես նաև չենք կարողանում շարունակել կայացնել ներկայացման երկրորդ մասը:

- Կպատմե՞ք ներկայացման հագուստների ստեղծման մասին, ինչպե՞ս որոշվեց հենց այդ ձևաչափով կազմակերպել նկարների ցուցադրումը:

- Ինչպես նշեցի, տասնհինգ հագուսների նկարիչ-դիզայները ես եմ, որոնց վրա կար բավականին շատ բարդ ձեռքի աշխատանք: Հատուկ ընտրված կտորներ էին, տպագրված, ես ինքս եմ բոլոր հագուստների վրա նկարել և դետալային աշխատել բոլորի վրա, սկսած կոշիկներից, որոնց վրա նկարել եմ: Ինքս եմ պատրաստել բոլոր թագերը, աքսեսուարները՝ վզնոցներ, թևնոցներ, մատանիներ, շատ կարևոր էր նաև նկարչական գրիմը, որը ևս ես էի արել, ամեն ինչ նախապես մտածված էր, բնորոշ էր ու համապատասխան հագուստին: Իրականում մեծ աշխատանք ենք իրականացրել ու շատ քիչ ժամանակաատվածում ստացանք շատ տարբերվող ու յուրահատուկ հագուստներ: Դրանից հետո ես ստեղծեցի իմ սեփական բրենդը՝ «Anna Harutyunyan’s Fashion Art»-ը, որտեղ պահպանում եմ իմ ոճն ու ձեռագիրը: Հագուստները ստեղծվել են ըստ հերթականության, կային յոթ հրաշալիքները, կար կնոջ կերպարը, թագավորի և թագուհու կերպարները կային, որոնք հայկական էին, և ես այն ներկայացրել եմ ժամանակակից ձևով, քանի որ արժեքներդ պահելով` դու պետք է ժամանակին համահունչ քայլես ու ներկայացնես մատչելի լեզվով: Այդքան էլ հեշտ չէ 6000 տարի հետ գնալ, խորանալ, փորփրել անցյալն ու 21-րդ դարում այն ներկայացնել հնարավորինս համահունչ ժամանակին: Պետք է նաև նշեմ, որ ես կոսմոպոլիտ եմ, սիրում եմ բոլոր մարդկանց, բոլոր ազգություններին, դրա մասին է խոսում իմ շոու-ներկայացման միտքը, քանի որ գլխավոր հերոսը մարդն էր, որը առաջացել էր տիեզերքի կենտրոնում ու չուներ ազգություն և կրոն:

- Համոզված եմ, որ ունեք բազում մտքեր և անելիքներ, եթե գաղտնիք չէ, կասե՞ք ապագայում ինչ նոր գլուխգործոցներ են մեզ սպասվում:

- Շնորհակալ եմ, իհարկե, գնահատականի համար, ես իրականում չեմ սիրում խոսել ապագա անելիքների և պլանների մասին, քանի որ դա գաղտնիք է: Սիրում եմ, երբ որ բոլոր աշխատանքներն ավարտվում են, նոր խոսում եմ այդ գործի մասին: Կան, իհարկե, նպատակներ և երազանքներ, ամեն ինչ ունի շարունակություն, բայց, ցավոք, լինում են իրավիճակներ, որոնք իսկապես կարող են խանգարել քո ստեղծագործելու ընթացքին, հատկապես աշխարհաքաղաքական իրադարձությունները: Դա լինում է բոլոր ստեղծագործող մարդկանց մոտ, օրինակ՝ ինձ շատ խանգարեց կորոնավիրուսային համաճարակը, պատերազմը, իրադարձությունները, որոնք եղան հայրենիքիս հետ: Ես շատ հայրենասեր եմ, և իմ բոլոր նկարներում դուք կտեսնեք հայկական արմատ ու հիմք: Ես ամեն ինչ անում եմ քարոզելու համար իմ հայ արվեստը նոր լեզվով, նոր խոսքով և նոր ոճով:

Զրուցեց Վարսիկ Սահրադյանը

Լուսանկարները` Pro Imag-ի ֆեյսբուքյան էջից: