«Արտոյի երկիրը» զարդարեց շվեյցարական Լոկառնո կինոփառատոնը

Բեռլինի կինոփառատոնում, ապա այս տարի Ոսկե ծիրանում «Իմ հայկական ուրվականները» ֆիլմը ցուցադրելուց հետո, այս անգամ էլ հայազգի ռեժիսոր Թամարա Ստեփանյանը գրավել է շվեյցարական Լոկառնոյի նրբաճաշակ ու խստապահանջ հանդիսատեսին իր նոր՝ «Արտոյի երկիրը» ֆիլմով: Լոկառնոյի հեղինակավոր 78-րդ փառատոնը բացվեց հայ ռեժիսոր Թամարա Ստեփանյանի «Արտոյի երկիրը» լիամետրաժ խաղարկային ֆիլմով: Ֆիլմի պրեմիերան կայացավ փառատոնի սրտում՝ բացօթյա Պիացցա Գրանդե հրապարակում, շուրջ 8,000 հանդիսատեսի ներկայությամբ։ Ֆիլմի պրեմիերան հեղինակավոր փառատոնում հայ կինեմատոգրաֆիայի համար մեծ նվաճում է, միջազգային բացառիկ իրադարձություն: Ինչպես հայտնում են Հայաստանի կինոյի հիմնադրամի hասարակայնության հետ կապերի բաժնից, նման հաջողությունները ամրապնդում են Հայաստանի ներկայությունը համաշխարհային կինոհարթակներում։

«Ֆիլմը ստեղծվել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության և Հայաստանի կինոյի հիմնադրամի պետական ֆինանսական աջակցությամբ։ Հայաստանի կինոյի հիմնադրամը ջերմորեն շնորհավորում է ստեղծագործական ամբողջ կազմին այս հաջողության համար։ Արտադրող երկրներն են Ֆրանսիան (La Huit, Pan Cinema), Հայաստանը (Visan), աջակցությամբ՝ CNC-ի, CFA-ի, EURIMAGES-Canal+-ի, Cine+ OCS-ի, Pan Distribution-ի, Vuelta Media-ի մասնակցությամբ»:

Համաշխարհային պրեմիերայից հետո ֆիլմը ֆրանսիական կինոթատրոններում կհայտնվի 2026 թվականի հունվարի 7-ին՝ Pan Distribution-ի միջոցով: 104 րոպեանոց ֆիլմում գլխավոր դերերում են ֆրանսիացի դերասանուհի Կամիլ Քոթթենը և Կաննի կինոփառատոնի դափնեկիր ծագմամբ իրանցի, ֆրանսիացի դերասանուհի Զար Ամիր Էբրահիմին, նրանց են միացել նաև Շանթ Հովհաննիսյանը, Հովնաթան Ավեդիքյանը, Ալեքսանդր Խաչատրյանը, Բաբկեն Չոբանյանը, Դենի Լևանը: Քոթթենը մարմնավորում է փարիզուհի Սելինին, որը մեկնում է Հայաստան՝ ամուսնու՝ Արտոյի մահը գրանցելու նպատակով։ Սակայն նա հայտնաբերում է, որ ամուսինը ստել է իրեն, մասնակցել է պատերազմին, յուրացրել ուրիշի ինքնությունը, և նրա նախկին ընկերները նրան դավաճան են համարում։ Սելինը սկսում է ճամփորդել ու որոնումներ կատարել  ամուսնու անցյալում:

Թամարա Ստեփանյանը ֆիլմը նկարահանել է Հայաստանում 2024 թվականի կեսերին՝ հայտնի օպերատոր Քլեր Մաթոնի և Մարկ Ռիբոյի հետ միասին։ Արտադրությունը կատարել են La Huit-ը, Pan Cinéma-ն և Visan-ը՝ ֆրանս-հայկական ֆինանսավորմամբ։ Միջազգային վաճառքն այս ամիս ապահովել է Բրյուսելում գործող Be For Films-ը, ինչը ֆիլմին հնարավորություն է տալիս հետագա փառատոների և շուկայի համար:
Հայաստանում ծնված Թամարա Ստեփանյանը կինոռեժիսուրա է սովորել Լիբանանի ամերիկյան համալսարանում և վավերագրական կինոռեժիսուրա՝՝ Դանիայի ազգային կինոդպրոցում: Նա նկարահանել է մի շարք ֆիլմեր, որոնք արժանացել են մրցանակների ամբողջ աշխարհում, ինչպիսիք են լավագույն վավերագրական ֆիլմ՝ Բուսանի միջազգային կինոփառատոնում, լավագույն ռեժիսոր՝ Բոստոնի կինոփառատոնում և այլն: Նա համարվում է ժամանակակից հայկական կինոյի նոր ձայներից մեկը:

Լոկառնոյի փառատոնի ընթացքում այս օրերին բուլղարացի կինոքննադատ, մշակութային լրագրող Մարիանա Հրիստովան զրուցել է Թամարա Ստեփանյանի հետ: Cultural-ը ձեզ է ներկայացնում զրույցից հատված:

Կարելի՞ է ասել, որ ֆիլմն ունի վավերագրական տարրեր:

Ես ֆիլմում ներկայացրեցի Հայաստանը՝ նրա վերքերը, ավերակները, բնապատկերները, մարդկանց: Շատ մանրամասներ ոգեշնչված են տեղանքի հետախուզության ժամանակ տեղի ունեցած հանդիպումներից: Օրինակ Գրիգորը՝ մեկ ոտքով պատերազմի վետերանը, ծնվել է Սևանում: Ես նրանց խոսքերն օգտագործել եմ սցենարում, օրինակ՝ երբ Գրիգորն ասում է. «Ի՞նչ եք ուզում, որ ասեմ, որ ես հերո՞ս եմ»:

Կարևորագույն պահն այն է, երբ մենք՝ Սելինի հետ միասին, հայտնաբերում ենք, որ նրա ամուսինը ստել է։ Սկզբում դա դավաճանության տպավորություն է թողնում, բայց հետո ավելի շատ «անմեղ սուտ» է թվում։ Ինչպե՞ս եք դուք դա տեսնում։

Ինձ համար դա սուտ չէ, այլ չարտահայտված տրավմա։ Արտոն ուզում էր պատմել նրան իր անցյալի մասին, բայց նրա մեղքի և ամոթի զգացումը չափազանց մեծացավ։ Նա դրանք թաղեց լռության մեջ, բայց տրավման թաղված չի մնում։ Երբ պատերազմը վերսկսվեց, ամեն ինչ նորից ջրի երես դուրս եկավ, և նա չկարողացավ դրանք պահել։ Ահա թե ինչու նա ավարտում է իր կյանքը, երբ պատերազմում պարտվում է։ Սելինը նրան չի մեղադրում։ Նա փորձում է հասկանալ։ Նա կատարում է այն ճանապարհորդությունը, որը նա երբեք չէր կարողացել՝ վերադառնալով հող, իմաստ հաղորդել իր մահվանը և առաջարկելով ինչ-որ ճշմարիտ բան իրենց երեխաներին։

Դուք ընտրել եք հայտնի պրոֆեսիոնալ դերասանների, բայց կան շատ պահեր, որոնք գրեթե նեոռեալիստական են թվում: Արդյոք որոշ դերեր կատարո՞ւմ էին ոչ պրոֆեսիոնալները:

Կազմի մեծ մասը Գյումրու պետական թատրոնի փորձառու թատերական դերասաններ են: Նրանց իսկությունը գալիս է հողի հետ կապվածությունից: Մարդը, ով փրկում է Սելինին ավերակներում, դերասան չէ: Մենք նրան պատահաբար հանդիպեցինք: Ես սիրում եմ, երբ գեղարվեստը հանդիպում է ապրված հիշողությանը:

Ինչպե՞ս ընտրեցիք Զար Ամիր Էբրահիմիին և Կամիլ Քոթթենին։

Զարը, որը մարմնավորում է Արսինեին, անմիջապես համաձայնվեց, և նա ասաց ինձ, որ մենք քույրեր ենք, այն իմաստով, որ մենք երկուսս էլ աքսորված կանայք ենք։ Նա նաև աշխատում է որպես քասթինգի տնօրեն և առաջարկեց Կամիլին ֆիլմի համար։ Ես վստահ չէի, որ Կամիլը կնկարահանվի հայ-ֆրանսիական փոքրիկ ֆիլմում, բայց նա կարդաց սցենարը և բարեհաճորեն ընդունեց։ Երբ մենք հանդիպեցինք, նա գրկեց ինձ և ասաց. «Շնորհակալություն այս դերի համար»։ Դա գեղեցիկ սկիզբ էր։

Դուք հասաք Լոկառնոյի Պիացցա Գրանդե, որտեղ Ձեր ֆիլմը ցուցադրվեց 8000 հանդիսատեսի առջև։ Արդյոք դուք մտադի՞ր էիք, որ ֆիլմը հասանելի լինի լայն լսարանի համար։

Ես ուզում էի նկարահանել իսկական ֆիլմ՝ հեղինակային, բայց ոչ թե նեղ մասնագիտացված։ Կինոն պետք է խոսի մարդկանց հետ։ Ես ուզում եմ, որ իմ ֆիլմերը լինեն պոետիկ, բայց նաև հասանելի։ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը լավ չի հասկացվում տարածաշրջանից դուրս։ Եթե այս ֆիլմը իրազեկություն կամ կարեկցանք է առաջացնում, ապա ես շնորհակալ եմ։

Հարավսլավացի գրող Դանիլո Կիշն ասել է, որ արևելաեվրոպացիները հազվադեպ են թույլ տալիս իրենց լինել զուտ homo poeticus՝ մնալով հիմնականում homo politicus՝ իրենց ենթարկված ողբերգությունների պատճառով: Կարծում եք՝ սա վերաբերու՞մ է նաև Հայաստանին:

Ես սիրում եմ այս հարցը: Կարծում եմ՝ մենք նախ պետք է լինենք homo politicus ՝ աշխատենք պատմության և տրավմայի միջով՝ նախքան իսկապես homo poeticus դառնալը: Դա կարևոր է: Բայց ինչ-որ պահի մենք պետք է մեկ քայլ առաջ անենք և ստեղծենք նոր աշխարհներ: Ես զգում եմ, որ հիմա այդ գործընթացի մեջ եմ:

Ո՞րն է լինելու հաջորդը ձեզ համար։ Կշարունակե՞ք պատմել պատմություններ Հայաստանից։

Ես կարճատև ընդմիջում կանեմ։ Ինձ ժամանակ է պետք երեխաներիս հետ անցկացնելու համար: Բայց ես կվերադառնամ Ֆրանսիայում նկարահանված վավերագրական ֆիլմին՝ կանանց տրավմաների մասին, և մշակում եմ մեկ այլ գեղարվեստական ֆիլմ, որի գործողությունները կրկին տեղի կունենան Հայաստանում։

Ալմաստ Մուրադյան