Գիշերահավասար («Երգեր առանց երաժշտության», «Բոլորովին ուրիշ աշուն»)

Հովհաննես Գրիգորյան
Գիշերահավասար
բանաստեղծությունների ընտրանի
Երևան 2005
խմբագիր` Արքմենիկ Նիկողոսյան:

ՆՈՐ ՏՈՂԻՑ
Ծնվել եմ առավոտյան շուտ,
Գյումրվա մի աղքատիկ առավոտ:
Ինձ հետ ծնված քույրս մահացել է մի քանի ժամ հետո,
երբ օգոստոսի արևը վաղուց արդեն դուրս էր եկել
և անտարբեր նայում էր մեր մոլորված ընտանիքին,
որը մեկ խնդում և մեկ լալիս էր սրտակեղեք:
Հիմա մեր տանը ոչ ոք չի հիշում նրան,
քրոջս, որին ի՜նչ էին տեսել, ընդամենը մի քանի ժամ`
ետպատերազմյան մի կիսաքաղց առավոտ…
…Միայն ես չեմ կարողանում նրան մոռանալ, և երբեմն
վաղ առավոտյան արթնանում եմ սրտիս ցավից,
և թաց աչքերով մթության մեջ պառկած
օր առ օր վերհիշում եմ այն ինն ամիսները,
որ միասին ապրել ենք
մեր կյանքի լավագույն շրջանում…

Երգեր Առանց Երաժշտության
1960 - 1975

ՀԱՅՐԵՐԻ ՀՈՂ
Ես այս երգը երգում եմ կանգնած,
որովհետև դու նա ես,
ում խաղաղության համար զոհվում են առանց կասկածելու,
որովհետև դու նա ես.
ում համար կռվի են ելնում առանց հրամանի,
որին ասում են` միակ, կարոտում են հեռվից,
և կարոտից արտասվում են օտար սրճարաններում
և չգիտես թե ուր լողացող նավերի վրա:
Ես այս երգը երգում եմ սկզբից,
որովհետև դու նա ես, որին կորցնելուց հետո
էլ ոչինչ չենք ունենա կորցնելու,
որովհետև առանց քեզ անձրևը ջուր է սովորական,
լեռները` քարերի կուտակում,
սերը` շքեղություն ավելորդ
և որդի ծնելը` հանցագործություն:
Ես այս երգը երգում եմ գլխաբաց,
որովհետև դու նա ես,
ում ձեռքը պետք է իջնի մեր գլխին օրհնության նման,
երբ մենք ճանապարհ ենք ընկնում,
երբ մենք սկսում ենք օրը,
երբ մենք ծնունդ ենք տալիս տողին ու մտքին…

ՆԱՄԱԿԸ, ՈՐԸ ՔԵԶ ԵՐԲԵՔ ՉԻ ՀԱՍՆԵԼՈՒ
Ամեն ինչ բաժանված է արդեն,
և աստղերը, և արևը, և լուսինը:
Ես գլխահակ եմ գալիս քեզ մոտ,
ես ամաչում եմ սարսափելի,
որովհետև ոչինչ չունեմ քեզ նվիրելու.
որովհետև ամեն ինչ բաժանված է ու նվիրված:
Եվ այս բառերը` օտար արևներ,
և մերկ ծառերը, և քո կարոտը
անչափ տխուր են, անչափ հուսահատ,
որովհետև այս նամակը երբեք քեզ չի հասնելու,
որովհետև նորից փնտրելու եմ քեզ ամենուրեք,
որովհետև նորից քեզ հիշելու եմ ամենուրեք,
գլխահակ քայլելու եմ նույն փողոցներով,
որովհետև ես սարսափելի ուշացած սիրահար եմ,
որովհետև ես ոչինչ չունեմ քեզ նվիրելու,
որովհետև
ամեն ինչ բաժանված է ու նվիրված:

* * *
Փողոցներով անցնում են կույր աղջիկներ:
Նրանք գավազան ունեն ձեռքերին
և քայլում են քսվելով պատերին:
- Եթե դու ինձ սիրեիր,
ես քեզ կտայի քո կապույտ աչքերը:
Փողոցներում
առանց ամաչելու լալիս են բանաստեղծները,
նրանք գլուխները խոնարհել են,
իսկ կույր աղջիկները քայլում են
և չեն տեսնում նրանց:
- Ես քեզ կտայի քո կապույտ աչքերը,
և դու կտեսնեիր ինձ:
Փողոցներում
կամաց - կամաց իջնում են վարագույրները,
և կամաց-կամաց փակվում է բեմը,
և գլուխ տալով կամաց-կամաց
հեռանում են կույր աղջիկները,
և բանաստեղծներն են հեռանում,
և վարագույրը վերջնականապես իջնում է:

Վարագույրից այն կողմ լսվում է բարձրաձայն հեծկլտոց.
վարագույրից այն կողմ
բոլորովին ուրիշ աշուն է:

ՀՈԳԵՀԱՆԳԻՍՏ
Դու այս դատողությունը կհամարես պարզունակ:
Թող այդպես լինի:
ՎԻՆՍԵՆԹ ՎԱՆ-ԳՈԳ
Ամեն անգամ ինչ-որ բան կորցնելիս ես հիշում եմ քեզ.
ամենադժվարը քեզ կորցնելն էր - ես ոչինչ չէի հիշում,
իսկ հիմա նույնիսկ թերթ կարդալիս ես ապահով եմ`
ոչ ոք չի խոցի ինձ թիկունքից:

Այդ ե՞րբ էր` առաջին անգամ վառեցին գրքերը…
կիսամերկ մարդիկ էին վազում փողոցներով,
ցեխաջրի մեջ լողում էին վարդերը,
և ոսկեզօծ կառքերն էին սուրում
երջանկությունից խելագարված:

Ամեն անգամ ինչ-որ բան գտնելիս ես կորցնում եմ քեզ,
ամենահեշտը քեզ գտնելն էր - ես ոչինչ չէի հիշում:

Դժվար է երջանկությունը պահել երկու ձեռքերով,
երբ աչքերիդ մեջ արցունքի կաթիլներ կան:

Իսկ անտառը կամաց-կամաց սափրվում է երկրի երեսից,
կապիկներին մարդ դառնալուց զատ ուրիշ ելք չի մնում,
անխելք կենդանիներ, զգո՞ւմ եք ձեր անխոհեմ քայլը`
դուք վեպերի հերոսներ կդառնաք,
դուք վերարկուներ կհագնեք,
ինտրիգներ կսարքեք,
կսիրահարվեք և կխորտակվեք վերջնականապես:

Ես երգում եմ այս երգը ամենավերջին անգամ:
Իսկ վաղը գուցե պատերազմ սկսվի.
կապիկները վառվելով` թիթեռների թեթևությամբ կթափվեն
ծառերից,
և կիսամերկ մարդիկ կվազեն փողոցներով:

Դժվար է երջանկությունը պահել երկու ձեռքերով,
երբ աչքերիդ մեջ արցունքի կաթիլներ կան:

* * *
Փողոցներում, որտեղ հիմա դու չկաս` գարուն է
և մարդիկ քայլում են ոչ մի փոփոխություն չնկատելով:
Քաղաքում, որտեղ դու չկաս,
չգիտես թե ինչու տոն է այս սովորական օրով,
և խմբերով աղջիկներ են անցնում
գույնզգույն շորեր հագած`
ոչ մի փոփոխություն
չնկատելով…
Իսկ նվագախումբը դուրս է ցայտում ամենաանսպասելի
անկյուններից
իր ետևից տանելով հրոսակախումբը`
ցնծությունից խելակորույս երեխաների -
ամբողջացնելով գարնան պատկերը կանաչավուն:

Ի՜նչ հեշտ է սիրել այն ամենն, ինչ հեռվում է,
և ինչ բավականություն` պատկերացնել այն, ինչը
չես տեսնում…
Բայց ամենահեշտը քեզ մոտ տխրությունն է ստացվում,
Օ, ինչքան ես վարպետացել դու այդ ասպարեզում:
Փիլիսոփայելու համար դու ընտրեցիր երեկոն
և սկսեցիր քեզ որոնել այնտեղ, ուր չկաս ինքդ,
և հայացքդ թափառեց փողոցներով,
մարդկանց մեջ,
սրճարաններում,
և հոգնությունից արցունքոտվեց հայացքդ`
ոչ մի փոփոխություն չնկատելով:

Իսկ նվագախումբն արդեն երկինք է բարձրանում,
իր ետևից տանելով ցնծությունից ոչինչ չնկատող
հրոսակախումբը երեխաների…

Ինչ հեշտ է մոռացվում նա, ով հեռվում է,
և ինչ ծանր է ընդունել այս տխուր միտքը,
երբ ինքդ ես հեռվում

* * *
Եվ ի՞նչ իմաստ ունի այսքան ջուր մի տեղ հավաքել
և այսքան ավազ,
հետո ձկներ բազմացնել, ծովահարսեր հորինել
և բազմաթիվ այլ հոգսեր:
Ծանր է,
ծանր է առնել քո սրտի վրա
անցած լավ ու վատ օրերի սիրելի տխրությունը…
Ես, անշուշտ, դեմ չեմ,
որ պետք է նստել ու նայել ծովին`
հեռվից նավեր կանցնեն` կտեսնես,
ալիքներ կգան կխփվեն ափին` կհիանաս,
ես անշուշտ դեմ չեմ,
որ այս ամենն անհրաժեշտ է
բանաստեղծական արվեստը զարգացնելու համար:
Բայց ծանր է,
ծանր է, երբ տունդարձի ճանապարհին
դու նորից առնում ես քո սրտի վրա
անցած լավ ու վատ օրերի սիրելի տխրությունը:
Իսկ մոծակները ճանապարհին
քեզ տանջում են անտեղի խանդավառությամբ.

- Դու մի՞թե այս օրերի համար ոչինչ չունես պահած,
դու չէ՞ որ այս օրերին կապված ես անվերադարձ:

…Տագնապը թեթև խփեց քո ուսին,
դու շուռ եկար ու այդպես մնացիր
քարացած կանգնած…

* * *
Մի տխրիր, երբ նստած ես սեղանի առաջ
և մի արտասվիր, երբ գինի ես խմում
կամ Աստված գիտե, թե ինչ,
և մի գրիր բանաստեղծություններ,
երբ հեռու ես քո երկրից:
Փողոցով քայլող այն երեք մարդուց
դու նա ես, որը չի գնում առաջ,
և չի օրորում գլուխը
կամ էլ` չի ճոճվում տեղում.
դու նա ես, որը վճռական ու ողբերգական
շարժումներով
խրվում է հողի մեջ`
անվերադարձ վշտի կնիքը դեմքին:
Իսկ քո մշուշոտ աչքերի առաջ, չափից դուրս հուզված,
ճչում են, թռչկոտում
նավթոտ, կնճռապատ ծովահարսերը…

…Էլի նույն խոսքերի և նույն քամու և ավազի վրա
դու վերջացնում ես քո օրը,
և լուռ նստում ես մութ սենյակի մեջ
և ծերացող տղամարդու հուսահատությամբ
անհեթեթ ժպտում…

ՆՈՐԻՑ ԵՐՋԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ
Երջանկությունն այն է, ինչ մենք կորցնում ենք ամեն օր
և այն, ինչ մենք կորցնում ենք ամեն ժամ,
երբ ձեռքերդ մեկնած ցանկալի ուղղությամբ
անհրաժեշտ բառեր ես որոնում`
հանկարծակի հայտնված արցունքներդ մեկնաբանելու համար:
Իսկ սիրտդ պիտի բաբախի անհնարին ցնծությամբ.
անմոռանալի թափառումներ երաժշտության նրբանցքներում,
և քրտինք, որ հեղեղել է մարմինդ ոտից մինչ գլուխ,
և տղամարդու դժվարին ու անիծյալ մի կյանք,
արև ու անապատ ու չվերջացող քայլեր…
Երջանկությունը… դու դեռ երկար պիտի խոսես այս ամենի մասին,
որովհետև երջանկությունը հենց այն է,
ինչի մասին խոսում են երկար ու առանց կեղծիքի,
որովհետև այն, ինչ մենք թողեցինք հեռվում
և ինչից հեռանում ենք քայլ առ քայլ,
պիտի մոռանանք արևի տակ շուռումուռ գալով,
ցատկոտելով ջրի մեջ, հիանալով փողոցների անթերիությամբ,
աղջիկների ետևից նետելով աններելիորեն կոպիտ բառեր
և խոսելով, անվերջ խոսելով:
Դու այս խոսքերը կլսես ամենավերջում,
գուցե անձրև լինի և դու կծկվես շենքի մուտքի մոտ,
և դու, երբ հեռվից տեսնես, դժվարությամբ տեսնես,
որ մոտենում եմ քեզ - թրջված ու ողբալի – կիմանաս,
որ երջանկությունն այն է, ինչ հեռվից մոտենում է քեզ
և պիտի անցնի քո կողքով թրջված ու ողբալի,
անծանոթ ու օտար, ինչպես անտարբեր մեկի պատմած
ձանձրալի ու տխուր մի իրողություն:
…Ծանր է մենակ մնալ անծանոթ քաղաքի ուղիղ կենտրոնում,
բայց դու քայլում ես` ոտքերդ զգուշորեն դնելով
աղավնիներից ազատ տարածության վրա:
Ոչ, դու ձկնորսներ չես տեսնում քո աչքերի առաջ
և ոչ էլ ջրահարսեր` մոդայիկ սանրվածքով,
բայց դու քայլում ես մի խաղաղ անկյուն գտնելու հույսով,
որտեղ կարելի է նստել մենակ ու հանգիստ,
ծխել ու մտածել դանդաղորեն մաշվող մի կյանքի մասին
և երջանկության մասին ծխել ու մտածել.
և հետո կսկսես անհրաժեշտ բառեր որոնել`
հանկարծակի հայտնված արցունքներդ մեկնաբանելու համար…

* * *
Թե ունենայի սեփական անապատ
կկանչեի աշխարհի բոլոր առյուծներին
և կասեի`
նայեք, ինչքան ավազ կա ինձ մոտ
և ինչքան ազատություն:
Ցույց կտայի արևը, կասեի`
ոչ ոք չի կարող այստեղ
ձեզ ասել, որ գայլ եք,
ոչ ոք չի կարող սափրել ձեր բաշերը:
Կասեի`
տեսնո՞ւմ եք ինչքան լռություն կա այստեղ –
ձերն է,
պատառոտեք այն ձեր արծաթ մռնչոցով:

…Եվ հետո, գիշերով,գաղտնի,
ամեն մեկս առանձին,
բանաստեղծություն կգրեինք
վանդակների մասին:

ՆՈՐ ԽՈՍՔ ԵՐՋԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ
Կար մի ժամանակ, երբ դու էլ էիր հեշտ ապրում
և սիրում էիր խոսել երկար ու գեղեցիկ,
և նույնիսկ պատրաստվում էիր մեռնել շքեղ կահույքով
լեփ - լեցուն
լուսավոր սենյակներից որևէ մեկում`
անթերի սանհանգույցի հարևանությամբ:
Եվ քեզ ծանոթ քաղաքի ետ ընկած փողոցներից մեկում
դու հրաժեշտ տվեցիր քո սիրելի մարդկանց
և ուշքի եկար միայն այն պահին,
երբ հսկայական պայուսակը ձեռքիդ մենակ կանգնած մնացիր
բոլորովին անծանոթ քաղաքի ուղիղ կենտրոնում:
…Տարիներն անցնում են, իսկ դու դեռ կանգնած ես այնտեղ
ու սիրալիր ժպտում ես անցող - դարձող մարդկանց:
Քո հսկայական պայուսակը վաղուց մաշվել - փոշիացել է,
և քո սիրելի մարդիկ վաղուց, շատ վաղուց էլ չկան:
Իսկ դու դեռ կանգնած ես այնտեղ, ու տարիներն անցնում են…
Բայց երբ փողոցներն ամայանում են, դու փորձում ես
հոգնած ձևանալ ու երեխայի նման հրճվում ես,
երբ քեզ դեռ հաջողվում է մատներդ շարժել, աչքերդ թարթել,
իսկ եթե հանկարծ շնչելն է ստացվում –
դու գլուխդ կորցնում ես անհնարին ցնծությունից…

…Այս պատմությունը դեռևս ոչ մի տեղ չի գրված:
Իսկ դու շարունակում ես խոսել երկար ու գեղեցիկ`
լուսավոր սենյակների, շքեղ կահույքի
և, վերջիվերջո, հեշտ կյանքի մասին,
որը դեռ չես ապրել…

ԱՇՈՒՆ
Նվագում էր դաշնամուր,
իսկ լուսամուտները բաց էին
և աշուն էր:
Տերևները գունատվում ու չորանում էին,
իսկ ինքը նվագում էր:

Իսկ հետո
Մեկ – մեկ սկսեցին
թափվել տերևները,
ինչպես գունատված բառեր,
ինչպես չորացած նոտաներ:

Ինձ թաղեցեք
վաղը չէ մյուս օրը –
անտարբեր խնդրում էր դաշնամուրը:

* * *
Հայրս ու մայրս
երկու վառվող մոմեր
երկու ձեռքերիս մեջ,
երկու հալվող մոմեր`
հայրս ու մայրս:

Զգույշ քայլում եմ
տարիների մեջ,
թեթև շունչ քաշում:
Դեմքիս մի կեսը ցերեկվա մեջ է,
իսկ մյուս կեսը` գիշերվա մեջ:

Ահա մի քառորդ
ապրեցի այսպես:
Մեկ ուրիշ քառորդ -
և էլ չկամ ես,
և էլ չկամ ես:

Հայրս ու մայրս
երկու վառվող մոմեր.
ես մեկ ուրախ եմ
և մեկ էլ տխուր
նրանց լույսի տակ:

Երկու ձեռքերիս մեջ
երկու հալվող մոմեր`
տաք ու գեղեցիկ
մոմե արցունքներ
ձեռքերիս վրա:

* * *
Այսպես նստել իրար դեմ
և այսպես երկար լռել:
Ու երբեմն թվում է ինձ,
թե երկուսս էլ
փայտից ենք պատրաստված
կամ, ասենք,
աշնան չորացած տերևներից:
Այսպես նստել իրար դեմ
ու երկար նայել իրար:
Չունենալ ոչ մի հիշողություն,
կարծես հենց նոր ենք ծնվել:
Մեր կողքին մարդիկ կծիծաղեն,
մենք չենք լսի նրանց,
կասկածանքով կնայեն մեզ,
իսկ մենք` իսկապես փայտից,
մեր կողքին մարդիկ կտխրեն
հետո դանդաղ կծերանան…
Այսպես նստել իրար դեմ
և այսպես երկար լռել:
Հետո երկնքից մոխիր կթափվի:
Հետո կլինի քամի:
Եվ քանի որ մենք պատրաստված էինք
աշնան դեղին տերևներից
կցրվենք դես ու դեն
և էլ չենք լինի:

Բոլորովին Ուրիշ Աշուն
1975 - 1979

* * *
Մի թողեք, որ մեռնեմ անարցունք:
Դաշտերի վրա հիմա ձյուն է ու խաղաղություն,
շրջում են որսորդներն ու որոնում վերջին աղավնուն,-
չափից դուրս շատ է մշակված ձեր ձայնը, օրիորդ,
այն չի հուզի քարացած սրտերը որսորդների:
Վառվում են լույսերը շենքերի աչքերում:
Թանաքը վառվում է որոշում դառնալու ցանկությունից:
Եվ վերջին տրամվայն է անցնում արցունքն աչքերին,
և փողոցը փակում է իր սգավոր դեմքը:
Մի թողեք, որ մեռնեմ անարցունք:

Մայրիկ, ահա և հիշեցի քեզ,
ես մամռակալած եմ, ներիր ինձ դրա համար,
մնաս բարով չեմ ասում քեզ,
ինչու իզուր խոցեմ սիրտդ ծերացած:

Վերջապես փակում եմ աչքերս մենակության մեջ:
Բառ առ բառ իջնում է գիշերվա կացինը, -
և լուսինն ինչպես մահապարտի կտրված գլուխ
ընկնում է ճերմակ դաշտերի վրա…
Մի թողեք,
մի թողեք, որ մեռնեմ անարցունք:

ԾՆՆԴՅԱՆ ՕՐ
Ահա, այսպիսի մի կյանք և երեք տասնյակ տարիներ:
Կոտրվող ապակիների միջից, ախ,
ինչ պարզ եմ տեսնում
իմ հեռացող ու կորացած մեջքը`
մի կերպ ամրացրած
փոշոտ ու հոգնած մի զույգ ոտների վրա:
Ահա, այսպիսի մի կյանք
և ցավերի մի չնչին տարեգրություն`
գրանցված երկրորդ կարգի դեղնած ու անպետք թղթի վրա,
և գիսախռիվ ու ցնորված մի ուռենի,
որ երկար ու բարակ մատներն է կոտրատում
թանաքի բաց կապույտ գետակին հակված:
Ճիշտ այսպիսի մի կյանք.- հրեշտակազուրկ, պարզունակ
երկինք` լվացած սպիտակեղենի նման կախ տված ամպերով,
և Աստծո Որդին տրտում ու անփութորեն
կոտրում է մեր սրտի ապակիները: Ա՜խ,
ինչ պարզ եմ տեսնում իմ հեռացող ու կորացած մեջքը
կոտրվող ապակիների միջից:
Եվ ընդամենը այսպիսի մի ճիչ,
և արյան պես ծորացող մի ճիչ`
կոտրվող ապակիների միջից:
1975թ. օգոստոսի 7

ԱՅՍՕՐ ՁՅՈՒՆ ԵԿԱՎ
Ես գիտեմ`
կմեռնեմ ձմռան առաջին օրը:
Մարդիկ կթփթփացնեն ձյունոտված ոտները
դռան շեմի փալասին և զարմանքով կնայեն,
թե ինչպես է ձյունը հալվում սառած այտերիս վրա:
Հանկարծակի ծերացած կինս կորոնի
և չի գտնի վառարանի ունելին`
վաղուց սատկած կատվին սենյակից դուրս քշելու համար,
հետո հուսահատ կնստի, կօրորի գլուխը`
քմահաճ կատվի և իմ անխոհեմ քայլից ընկճված:
Քույրս, որը ծնվել էր ինձ հետ և մահացել մի քանի ժամ հետո`
թեյ կբաժանի մրսած հյուրերին
և ազատ ձեռքով կուղղի
կրծքիս դարսված ձմեռային ծաղիկներն ու թեքված մոմը,
որի հալված կաթիլներն ուղիղ ճակատիս էին ծորում
և ուր որ է լցվելու էին աչքերս… Եվ հենց այդ պահին
բոլորը միանգամից կելնեն ոտի և աղմուկ-
աղաղակով ինձ դուրս կհանեն տանից
ձեռների վրա բարձր, շատ բարձր բռնած,
և այդ ահռելի բարձունքից կտեսնեմ կյանքս ծայրեծայր,
որ մնացել էր ներքևում` ամբողջովին ձյան մեջ կորած,
և այդ հրաշալի տեսարանից քար կտրած`
խոսքեր չեմ գտնի
հիացմունքս արտահայտելու համար…

* * *
Ճանապարհ ընկնողների համար
կարևորը արցունքները զսպելն է:
Երջանիկներ, ձեր թաշկինակները միշտ չոր են,
հումորի զգացումը միշտ էլ հաղթանակում է ձեզ մոտ,
դուք ճիշտ ժամանակին կռահում եք,
որն է ճիշտ և որը` սխալ
և ամեն ինչ շարունակում եք, նախօրոք վերջն իմանալով:
Ճանապարհ ընկնողների համար
կա հատուկ երաժշտություն:
Նրանք անպայման հիշում են մանկությունը,
և այդ պահին արագ-արագ շարվում են կողք-կողքի
սենտիմենտի հրեշտակները,
որոնք անպայման գեղեցիկ մարմիններ ունեն
և առանձնանում են իրենց նազելի շարժուձևով:
Ճանապարհ ընկնելուց առաջ
պարտադիր է հիշել առաջին սերը:
Գուցե այս ամենն իզուր պատմություն է,
չէ՞ որ ինչ կատարվում է, ճիշտ է կատարվում,
և վերջաբանն իմանալը սոսկ անմտություն է:
Ահա և անապատը`
իր շարժուն ու խոսող ավազահատիկներով:
Փակիր աչքերդ և ասա արագ.
- Ո՞րն ես սրանցից:-
Եվ հենց որ մարի հնչյունդ վերջին,
կլինի հրաշք` կելնի արևը,
լուսինն էլ կելնի, աստղերն էլ կելնեն,
և ծունկի կիջնես,
և հուզմունքի ու աղոթքի բառերը դուրս կսողան
քաղաքակրթության նիկելած ուղեղիդ անցուղիներով:

ԵՎ ԲՈԼՈՐԸ ՔԵԶ ԿԱՍԵՆ` ՄԻ ԳՆԱ
Բանաստեղծն ուզում է լինել անհամեմատ բարի:
Բանաստեղծը սիրում է աշունը,
նա թափառում է փողոցներով
և հետո մտնում է իր հին սրճարանը,
սուրճ է վերցնում և սկսում է ծխել:
Իսկ դրսում արդեն սկսում են վառվել լապտերները,
իսկ կինոդահլիճներում հանգում է լույսը,
և ինչ-որ ժամանակահատվածում
մարդիկ անգործ նստում են և հուզվում` տեղի-անտեղի…
Բանաստեղծն ուզում է լինել ամենաշատ հոգնած
և նա հենվում է սրճարանի ապակուն:
Բանաստեղծն ուզում է լինել ամենաշատ բարի
և ևս մի բաժակ սուրճ է վերցնում
և վառում է ծխախոտ` բավականին հմուտ ձևով:
Փողոցով անցուդարձ են անում
վերարկու հագած հրեշտակները,
նրանց քթերը կարմրել են ցրտից,
և նրանք փռշտում են,
և խաչակնքում արագ-արագ:
Հիմա արդեն ուշ է բավականին,
և բանաստեղծը բարձրացնում է գլուխը
և հոգնած ելնում է ոտի
և անհամեմատ բարի հրաժեշտ է տալիս բոլորին:
Դռան մոտ նա կախում է գլուխը,
կարոտով ու սիրով նայում է բոլորին
և այդպես կանգնում է այնքան,
մինչև արցունքները չորանում են:
Ու գլուխը բարձր պահած դուրս է ելնում փողոց,
և հրեշտակներն արագ-արագ շարք են կանգնում
և շարքով քայլում են նրա ետևից
աշնան համաչափ հեծկլտոցի տակ:

ՊԱՏԵՐԱԶՄ ԲԱՅՑ ԽԱՂԱՂՈւԹՅՈւՆ
Աշնանային մի տխուր երեկո դեմ-դիմաց հանդիպեցին իրար`
երկու հակառակորդ զինվոր-
ամեն մեկն ուներ իր գեներալը,
ամեն մեկն ուներ իր հրացանը,
որին նրանք այնքան վարժ էին տիրապետում:
Դեմ- դիմաց նրանք փորում էին իրենց խրամատները,
որպեսզի այնտեղից ճշգրիտ նշանառությամբ կրակեն իրար վրա -
ահա թե ինչու նրանք ջանասիրաբար խրամատ էին փորում`
և խորն էին փորում,
և խորն էին փորում
Աշնանային մի տխուր երեկո դեմ-դիմաց հանդիպեցին իրար`
երկու հակառակորդ զինվոր և ամեն մեկն ուներ իր գեներալը,
և գեներալները հրամաններ էին արձակում և ծխում էին իրենց
ծխախոտները, իսկ զինվորները փորում էին իրենց խրամատները`
և խորն էին փորում,
և խորն էին փորում:
Գեներալները սկզբում ոչինչ չէին կասկածում,
նրանք միայն հրամաններ էին արձակում,
նրանք միայն ծխում էին իրենց ծխախոտները
և միայն երբեմն թշնամական հայացք էին նետում թշնամու վրա,
բայց հիմնականում, գեներալները ոչինչ չէին կասկածում:
Եվ երբ գլխի ընկան, թե բանն ինչ է, արդեն բավականին ուշ էր,
և ամեն ինչ կորած էր.-
զինվորները շատ խորն էին փորել խրամատները,
նրանք չափազանց խորն էին փորել խրամատները,
և շարունակում էին փորել,
և շարունակում էին փորել:
Գեներալները գոռգոռում էին` «Դուրս եկեք, վախկոտներ»,
ոտքերը խփում էին գետնին`«Դադարեցրեք փորելը»
և միայն երբեմն թշնամական հայացք էին նետում թշնամու վրա:
Հետո, երբ տեսան ամեն ինչ իզուր է,
նրանք բարձրաձայն լաց եղան
ու տեղացին անպարկեշտ հայհոյանքներ,
ջանասիրաբար ընտրելով բառերը:

* * *
Բանաստեղծի պայմանական աշխարհում ուժեղ անձրև էր գալիս,
թարմ ներկի հոտ էր փչում ծաղիկներից և վարդերից,
ողբերգությունը սկսելու համար բավականին ժամանակ կար,
ահա թե ինչու հանգիստ շրջում էր դեկորացիաների մեջ ու ծխում:
Բանաստեղծը սիրալիր ժպտում է անթերի պատրաստված
սոխակներին, այստեղ շեշտվում է նրա հումանիզմը:
Նա անշահախնդիր ողբերգակ է, մենք դրանում
համոզվում ենք հենց առաջին գործողությունում:
Ահա, լույսերը հանգում են և միայն բեմն է մնում լույսերի մեջ,
ահա, հնչում են զանգերը:
Վարագույրը մի կերպ բարձրանում է և երևում է շփոթված
բանաստեղծը` ծխացող սիգարեթը ձեռքին:
Նազելի շարժումներով բեմ են բարձրանում հրշեջները`
նրանք դույլերով սառը ջուր են լցնում բանաստեղծի գլխին
և ծխախոտը մի կերպ հանգում է
հանդիսատեսների միահամուռ ծափահարության տակ:
Հետո բեմ են բարձրանում անզեն մարդիկ և մահվան
սպառնալիքի տակ նրանից ինքնագիր են պահանջում:
Ահա, այսպես ներկայացումը շարունակվում է,
ամեն ինչ հարթ է գնում, և չկա ոչ մի խախտում:
Հետո բեմի լույսերը հանգում են,
հետո նա աչքերը բացում է:
Նրա պայմանական աշխարհում այսօր սոսկալի եղանակ է
և նրա պայմանական տունը կաթում է սարսափելի,
ահա, թե ինչու նա խցկվել է իր պահարանը,
և մտքերի մեջ ընկած ծխում է իր սիգարեթը:

ԱՍՏՎԱԾԱՅԻՆ ԿԱՏԱԿԵՐԳՈւԹՅՈւՆ
Եվ բանաստեղծը բարձրացավ երկինք,
ավելի ճիշտ, բանաստեղծի հոգին բարձրացավ:
որովհետև նրա մարմինը վաղուց մաշվել-վերջացել էր,
այս ամենից դեռևս շատ տարիներ առաջ:
Նրան առաջնորդեցին մի մեծ սենյակ
և ասացին, որ սպասի: Երկնքում արգելված էր գրելը,
և նա չէր իմանում ինչպես կարճել ժամանակը: Սպասողներ
շատ կային, հերթով կանչում էին ու հարցաքննում, որոշելու`
դժոխք, թե՞ դրախտ ուղարկեն: Եվ ահա, վերջապես
բանաստեղծի հերթը եկավ և նա մտավ ներս
հուզված, մտահոգված, հոգնած, զայրացած և այլն:
Հարցաքննողները բոլորովին մերկ նստած էին դեսուդեն,
երկնային երաժշտություն էր լսվում, և շոգ էր:
Բանաստեղծին տարան նրանցից ամենամերկի մոտ,
իսկ նա նստած էր ծալապատիկ և մատիտն էր կրծոտում.
- Անուն, ազգանուն, հայրանուն, աշխատանքի վայր,
տեղեկանք, որ նախկինում մարդ ես եղել, ոչ թե սատանա…
Այդ ամենը կար, և տրվեցին բազմաթիվ այլ հարցեր.
- Ի՞նչգրողներեքսիրումընդունո՞ւմ եքէքզիստենցիալիզմը
թե՞ոչո՞վէձերսիրածֆուտբոլիստնի՞նչկարծիքիեքաղջիկներիմասին
ընդունո՞ւմեքԱստծոգոյությունըկարդացե՞լեքՍպինոզայի«Էթիկան»
ճի՞շտէՀեգելի պատերազմիտեսությունըո՞վէսյուրռեալիզմի
հիմնադիրըթաշկինակունե՞քթե՞ոչայսօրանձրևկգաթե՞ոչ
ի՞նչբանէուտոպիանհավատո՞ւմեքերջանկությանըորնէձեզհուզող
հարցը…
……………………………………………………………………..
Եվ երբ բանաստեղծը պատասխանեց բոլոր հարցերին,
սկսվեց հետաքննությունը:
Եվ ապա ելույթ ունեցավ ամենամերկը.
- Նա, այսինքն բանաստեղծը, կարդացել է «Էթիկան»,
գիտե ինչ բան է ուտոպիան և ինչ որ պահ եղել է երջանիկ,
և բազում այլ մեղքեր ունի և բազում այլ թերություններ,
սակայն դրանցից ամենակարևորն այն է, որ բանաստեղծական
ձևերից գերադասում է վերլիբրը և, ի վերջո, նշենք
նրա ամենամահացու մեղքը` պատկերացնո՞ւմ եք,
մեր լուսավոր դարում նա դեռ հավատում է Աստծուն…
Պարոնայք, նա լիովին արժանի է դժոխքի:
……………………………………………………..
Հետո բոլորը ծափահարեցին,
և բանաստեղծն արագ իջավ երկնքից,
վճռականապես որոշելով էլ չբարձրանալ այնտեղ,
թեկուզ իսկապես մեռնի:

* * *
Ինչ-որ հեռու, հեռավոր երկրում
ապրում է թագավորը
և հրամաններ է արձակում:
Ամեն առավոտ շարում է զորքը,
համբուրում է թագուհու ճակատը,
հետո լվացվում է
և դուրս է գալիս թափառելու:
Զորքը գնում է նրա ետևից,
և նրանք գնում են դաշտերով, ձորերով,
անտառներով, լեռներով
և չեն հանդիպում թշնամուն:
Եվ հետո նրանք ետ են դառնում`
լեռներով, անտառներով, ձորերով, դաշտերով,
տխուր ետ են դառնում:
Թագավորը փոշոտված է անտանելի,
զորքը փոշոտված է անտանելի:
Նրանք լվացվում են,
և թագավորը հրամաններ է արձակում,
և թագավորը համբուրում է թագուհու ճակատը
և գնում է քնելու:

ԱՊՐԵԼՈւ ՄԵԿ ՕՐԸ
(մանիֆեստի փոխարեն)

1.ԱՌԱՎՈՏ, ԿԱՄ ՄԻ ՔԱՆԻ ԽՈՍՔ ԵՐՋԱՆԿՈւԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ
Քաղաքի վրա ամպի նման կուտակվել է
փոխադարձ սիրո կարոտը:
Մարմինները յուղած մարզիկները սրճարաններում
հաճոյախոսում են գիպսե լերկ ոտքերով կանանց:
«Amour» կամավոր ընկերության անդամները
եռանդով նետեր են արձակում սիրտ-թիրախի վրա:
Սիրեցե՜ք մեզ,-
երկարոտն աղջիկների շարքերն են անցնում:
Սիրեցե՜ք մեզ, և մենք կարմրաթուշ երեխեք կունենանք,
գուլպաներ կգործենք, օրորոց կօրորենք
տակաշո՜ր կփոխենք…
…Իսկ ահա մթության մեջ,
ինչ-որ մեկը խարխափելով առաջ է շարժվում` ես գիտեմ,
նա որոնում է ինձ կախարդելու ամենահարմար առիթը:
Առավոտվա խառը իրարանցման մեջ ո՜չ ոք չի իմանա,
թե ով էր այն առաջինը, որը քրտնքի մեջ լող տալով
մաքուր զգացմունքներ էր որոնում
զուսպ նախադասությունների շարասյան մեջ:
Իսկ երբ հոգնությունը կփակի իմ աչքերը,
ես գուցե ձեզ հետ ավելի լուրջ խոսակցություն բացեմ,
և դրա համար մթության մեջ որոնում-գտնում եմ ձեռքը,
որը խարխափում է չղջիկի նման օդի մեջ,
և սեղմում եմ դեմքիս,
և արցունքները կաթում են
անծանոթ մատների արանքով…

2. ԸՆԹԱՑԻԿ ՄՏՔԵՐ
Լավ մարդկանց որոնեցեք նրանց մեջ
ում գլուխները կապված են վիրակապերով, (որովհետև
ապացուցված է, որ լավություն անողի գլուխը
ծակվում է ինչ-ինչ պատճառներով):
Այս նախադասության մեջ շեշտը չդնեք լավ մարդկանց վրա
և ոչ էլ նրանց կապկպված գլուխների,
այստեղ ամենակարևորը ՈՐՈՆԵՑԵՔ-ն է:
Երբեմն մենք իրար ուխտավոր ենք ասում,
երբեմն սուրճ ենք խմում ու նայում պատուհանից,
առավոտյան իրար բարի լույս ենք մաղթում,-
իսկ սերը, սե՜րը մեզ հետ է միշտ և ամենուրեք:
Լավ մարդկանց որոնեցեք` նստեք իրար դիմաց,
ծաղիկներ դրեք սեղանին,
վիրակապերի մասին չասեք ոչ մի խոսք,
այլ` միանգամից անցում կատարեք սեր, սե՜ր, դեպի սեր,
և նրանք գլուխները ձեռքերի մեջ կառնեն վերջապես,
և դուք, ասել է թե` հաղթեցիք…
Ես հոգնած փակում եմ դուռը, անջատում եմ ռադիոն,
և դեմքի վրա պառկում եմ հատակին,
ամուր սեղմվում եմ հատակին`
երկրագնդի սահուն ընթացքը չխանգարելու համար:

3.ԸՆԹԱՑԻԿ ՄՏՔԵՐ
Քամին կանգնում է ոտի մատների վրա:
Կարգի է բերվում ամբողջ օրգանիզմը
արցունքի հայտնվելը կազմ-պատրաստ դիմավորելու համար:
Մենք այնքան քիչ ենք սիրել իրար այս աշխարհում,-
այն աշխարհում ձեռք-ձեռքի տված զբոսնելու համար:
Իսկ այնտեղի մասին կան հակասող պատկերացումներ:
Նույնիսկ անմահները հաճախ մտածում են մեռնելու,
ժառանգության, ծերության, կահույքի և կնճիռների մասին:
Այո, նրանք երբեմն նույնիսկ իսկապես մեռնում են:
Եվ այսպիսով, անմահները նույնպես երբեմն խուսափում են
ուղղակի խոսել անմահությունից:
Դառնությունը դեղնում է ատամների վրա,
և բառերը դուրս են գալիս թորված, կենսախինդ ու զուլալ:
Իսկ երաժշտությունը չի ուշանում,
և քամին սկսում է իր նազելի շարժումները,
որոնք պատմում են զարմանալի սրտաճմլիկ բաներ
այս ու այն կողմերի աշխարհների անմիջական կապերի
վերաբերյալ:
Ես ծառերի մասին կխոսեմ ավելի բացեիբաց,
նրանք երբեք չեն շարժել իմ խղճի և ոչ մի հատվածը,
որովհետև նրանց ճյուղերից երբեմն անմահներ են կախվել
և բավականին ազատ ու երկար ժամանակ ստացել
մեռնելու, ժառանգության, ծերության, կահույքի
և կնճիռների մասին մտածելու համար:
Ծառեր, դուք դեռ շա՜տ պիտի աճեք,
որպեսզի գիտակցեք ձեր ամբողջ մեղքն ու դաժանությունը:
Բայց քամին դառնում է առավել հմուտ,
նրա ձևերն ու շարժումները գնալով բարդանում են,
և նրա վարպետությունը գնահատելը դառնում է
առավել դժվար և գլուխ ցավեցնող:
Օ՜ դու, երբ լեզուն կտրվում է ատամների տակ,
երբ նոր որակ և հատկություններ են ստանում
մեզ շրջապատող առարկաներն ու երևույթները,
և էլի` օ՜ դու, երբ խոսքը
երեխա ծնելու պես ցավով է դուրս գալիս հոգուց,
երբ քրտնաթոր մագլցում ես ճերմակ պատերն ի վեր,
իբր թե գերագոյն նպատակը,
որն աստվածային պսակը գլխին, իր շքախմբով
ձևավորվել է առաստաղի տակ, սարդոստայնի մեջ
և փայլփլում է կապույտի երանգներով:
Ես վերջին անգամ ուժ եմ հավաքում,
ուրեմն` օ՜ դու,
որ վեր ես բարձրացնում շեշտակի հայացքդ, և հասուն
տղամարդու օրգանիզմը ոտի մատներին է կանգնում,
և չուշացող երաժշտության տակ
հարմարորեն տեղավորվում ռեքվիեմի սև տախտակների մեջ,
և գրականության զարգացման բնական օրենքները գիտակցելով,
առանց բողոքելու լողում դեպի անմահություն` անթարթ
հայացքն ապագային հառած, հայացք, որը աղի է թեև,
բայց երջանկությունը դեռ նոր, նոր է հաջորդելու:

4. ՄԻՋՕՐԵԻ ԿԱՍԿԱԾ
Խոչընդոտներից ամենագեղեցիկն ու ամենատարածվածը,-
նա ապրում է վարդերի մեջ և գույնը փոխում է օրվա հետ:
Բնության մեջ երբեք չի հանդիպում ազատ վիճակում,
այլ` միշտ կապված է ինչ-որ երևույթների
ու հարաբերությունների:
Կողքի սենյակում խոսում են բոլորովին ուրիշ թեմայով,
բայց մի վհատվիր,
կյանքը կարճ է թեև, բայց քո հերթն էլ կհասնի,
և բաց պատուհանների խորհրդավոր ֆոնին
դու կուզենաս մի օր խաչվել և վերածնվել նորից:
Ատամի կրճտոցի, խուլ հեկեկանքի նվագակցության տակ
դու մեզ կհագցնես տառապանքի սև թավիշը:
Նրա մասին միշտ ասում են, որ ծավալված է օդում,
բայց ոչ ոք չի համարձակվել ուղիղ նայել աչքերի մեջ:
Սիրո և կարոտի երգերում միշտ առկա է նրա տարրը,-
ասում են անկեղծությանը դա հատուկ սրություն է տալիս
և զգացումը դարձնում առավել փոխանցվող ու վարակիչ`
թեև հայտնի չէ, թե որտեղ է սկսվում
և որտեղ է վերջանում նա:

Հոգատարությամբ շոյելով
արցունքից կսկծացող ու փակ աչքերը,
դու մեզ կհագցնես տառապանքի սև թավիշը:

Բայց մենք,
որ կանգնած ենք սառած ծովի չշնչող կրծքի վրա
և ամեն առիթով ծաղիկներ ենք նվիրում սրան ու նրան
և բացիկներ ենք ուղարկում` սիրելի՜ս,
ես դա շատ լավ եմ հասկանում…
հանկարծ մի օր ամբողջ թափով տապալվում ենք գրասեղանին,
որովհետև սենյակում տարածվում է նրա մեղմ բուրմունքը
և ստիպում է մեզ հատակը ծեծել ոտներով և տարօրինակ
բաներ խոսել անծանոթ մարդկանց ներկայությամբ…
Կողքի սենյակում հրեշտակները շարվում են
ժամասացության,
թթխմորի նման անխառն է նրանց ուղեղը, և նրանք
բոլորն էլ սև թավիշե համազգեստներով են: Հեռվում
ուշացած մեքենաներն ուսերը զարմացած վեր քաշեցին,
բայց ես հավանության նշան արեցի գլխի աննկատ
շարժումով:

5. ԸՆԹԱՑԻԿ ՄՏՔԵՐ
Հենց նոր մեկը դուրս եկավ համբերությունից, նախ հուսահատված
գոռաց, մինչև որ մարդիկ շրջապատեցին նրան չորս կողմից,
հետո խնդրեց, որ լռություն պահպանեն
և վերջապես խոստովանեց, որ ինքը Շեքսպիրն է,
հետո պահանջեց, որ լուսանկարեն աջից ու ձախից,
ծաղիկներ նետեն և ծանրակշիռ հոդվածներ տպեն
իր գործերի շուրջ, ինչպես որ կարգն է…
Բանասիրության խրթին անտառում կա այդ փողոցը,
և այդ մարդը կա, որին կծել էր տասնչորսոտնյա
սոնետը մի օր, և նա դուրս եկավ համբերությունից:
Բժիշկը նրան խորհուրդ էր տվել
առավոտները կարդալ «Վարք մեծաց»,
իսկ երեկոյան թեյի մեջ գցել քորեյի թփեր,
դեմքով ու թվով համաձայնվել ենթակայի հետ,
և տրիոլետ տեսնել երազում:
Նա կարգին մարդ էր, զավակների հայր,
իր կարծիքն ուներ աշխարհի մասին,
գիտեր, ինչն է չար և ինչն է արդար,
գիտեր, թե ինչ է տանում իր ուսին:
Եվ մի ցանկություն ուներ իր համար,
որ դամբանական գրվեր այսպիսի.
«Գիտեր, ինչն է չար և ինչն է արդար
գիտեր, թե ինչ է տանում իր ուսին»:
…Կա մի մարդ, որին սիրով կնվիրեի ես այս տողերը,
չեմ խղճում նրան: Հենց նա է, որ կա,
որ ամեն գիշեր հանգավորում է իր արցունքները
և ուրախությունն է մտցնում ռիթմի զսպաշապիկի մեջ:
Նրա բառերից թարմ գիպսի հոտ է բուրում,
և կիրակի օրը կնոջը նվիրում է
մի փունջ դերբայական դարձված:
Մենք մի օր հանդիպեցինք իրար,
կանգնեցինք դեմ-դիմաց, և երեկո էր.
- Գիտե՞ք, երեկ մեկը դուրս եկավ համբերությունից
և ասաց` ճշմարտությունը նա է տեսնում միայն,
ով նրա մեջ ապրելու հույս է տեսնում
և տեսնում է զարմանալի պարզ ու հասարակ բաներ,
որոնք բոլորն են տեսնում, բայց միայն նա է
պարտավոր ասել, որովհետև միայն նա գիտե
ամպել-չանձրևելու գաղտնիքը և թե ինչու
ռամիկները չուզեցին իշխան դառնալ,
և գիտե այս երկու զուգահեռների մասին
երկար խոսակցություններ բանալ…

6. ԵՐԵԿՈ
Եվ ռիթմը խփում է քունքիդ արյան շատրվանի նման,
քեզ ասում են, - օ՜, ինչքան ես գեղեցկանում
անհուսորեն տառապելիս:
Ճաշակով հագնված կանանց
համաչափ ծափահարության ներքո
դու թաշկինակներ ես
նետում բոլոր բաց պատուհաններից ներս,
և ծաղիկների թերթերից թափվում է դիալոգի հեղեղը:
Եվ ռիթմը հեղեղում է դեմքդ ցավի հետ հյուսված:
Ամուր սեղմվում են շուրթերն իրար,
և ատամները նույնպես սեղմվում են իրար ամուր,
այնքան ամուր, որ փակ աչքերի առաջ
նախ կլոր օղակներ են հայտնվում,
և հետո ճերմակ աղավնիներ` կտուցների մեջ
ծաղկած աֆորիզմներ պահած:
Հրաշալի է կեղծ ռոմանսի այս ճարպոտ երեկոն:
Լապտերների մեջ հարմար տեղավորվում են հրեշտակները,
ծալում են թևերն ու աչքի տակով նայում
այգիներում համբուրվող զույգերին
և իբր թե անտարբեր հորանջում են բնականին
չափազանց նման: Հիանալի է հմուտ կազմակերպված
դեպքերի հաջորդականությունը, երբ արևին փոխարինում է
լուսինը և պայծառ լուսավորված դահլիճներում,
մի խումբ մարդիկ համերաշխ նստած իրար կողքի,
զննում են մարդկանց մեկ ուրիշ, փոքր խմբի,
իսկ երբեմն էլ նույնիսկ մի մարդու
և ծափահարում ու աղմկում են մերթ ընդ մերթ
նյարդայնացած, հիացած, հուզված, ջղայնացած:
Իսկ ռիթմը քիչ-քիչ իջնում է կոկորդովդ ներքև
և դու անփույթ ու արտիստիկ շարժումով
ձեռքդ սեղմում ես սրտիդ,
գլուխդ ետ ես գցում և աչքերդ հառում վերև:
Եվ հանկարծ լապտերի միջից
կինը շեշտակի բարձրացնում է հայացքը,
և հեռվից լսվում են
ուշացած մեքենաների խորհրդավոր շչակները:
Եվ հանկարծ ոտքերդ ծալվում են, որովհետև
ռիթմն արդեն ամբողջ մարմինդ է ցնցում,
ու դու անզոր ես ու խեղճ նրան դիմադրելու համար:
Հենց այդ պահին դանդաղ բացվում է դուռը
և ներս է մտնում նա,
որի այցելությունը սկզբում և միշտ
տարօրինակ է թվում քեզ համար:

7. ՄԵՆԱԽՈՍՈւԹՅՈւՆ, ԵՐԲ ՕՐԸ ՄՈՏԵՆՈւՄ Է ԱՎԱՐՏԻՆ
Լռություն,-
վայրկյանը սարդի նման արագ վազեց
և անհետացավ ժամացույցի զսպանակված որոգայթի մեջ…
Սիրտս տրոփում է մեկ-մեկ, հատ-հատ:
Իսկ երեկոն արդեն ուժի մեջ է,
սենտիմենտի իր բոլոր անհրաժեշտ տարրերով:
Իսկ դու, պարզվում է, բավականին լուրջ մարդ ես
և խոսակցությունների մեջ կարծիք ես հայտնում,
որ ռեժիմով սնվելու մեջ է չգիրանալու ամբողջ գաղտնիքը
և ավտոմեքենաների բանեցրած գազն իսկապես
մեծ վտանգ է մարդկության ապագայի համար,
և որ երաժշտությունն օգնում է մարդուն
սեքսը դարձնել ավելի մաքուր ու հարմար:
Եվ լռում, չես խոսում այն մասին,
որ տառապում ես սովից մեռնողների համար
և ողբում ես մահը Պաբլո Ներուդայի,
որի բանաստեղծություններն ես թարգմանում դու հիմա,
ակնածանքով ու խոնարհ տքնելով ամեն մի տողի վրա,
որովհետև դու ինքդ վաղուց ես համոզվել,
որ բառերը խեղճ են ու անզոր,
որովհետև բառերը դեռ չեն հասունացել
մեծ ցավի և մեծ ուրախության համար:
Օ`, շարեք պատերը տան և պայթեցրեք
մարդու սիրտը լաբորատոր պայմաններում,-
երեխաներ կծնվեն առանց ոտ, առանց ձեռ,
մայրերն առանց արցունք սարսափից կհամրանան:
Օ՜, սարքեք տներ առանց պատուհանների,
չէ՞ որ արևի լույսի արդարությունը կխանգարի ձեզ,
և մանեկենները կլցվեն փողոցները` ճերմակ սիլիկոնե ուղեղներով,
ամուր բիցեպսներով և անմազ դեմքերով
և չեն հասկանա, թե ինչու են մարդիկ թավալվում իրենց կրակոցներից:
Իսկ դու լռում ես, դու չես խոսում,
այլ` գլուխդ թաղել ես թերթերի մեջ
և սիրտդ բաբախում է չափից դուրս արագ:
Եվ լսում ես առօրյա մի խոսակցություն այն մասին,
որ ճապոնական գարունը չափազանց անհասկանալի է,
որ իջել է հեռուստացույցների գինը,
որ շատ ճաշակով են հագնվում աղջիկներն այս ամառ,
որ Դեմիս Ռուսոսն ազգությամբ հույն է, ապրում է Փարիզում
և երգում է անգլերեն,
իսկ մենք հայ ենք ու պիտի բազմանանք:
(Ասել, որ դու սիրում ես խաղաղությունը և որ ուզում ես
բոլորը լինեն երջանիկ, ճշմարիտ կլինի, բայց չի լինի բանաստեղծական:
Կամ` թող երկնքում ճախրեն աղավնիները և արևի դեմքը երբեք
չծածկվի մշուշով, դու մի քիչ այլ կերպ կդասավորեիր բառերը, և
կստացվեր մոտավորապես այսպիսի նախադասություն.-
Եթե երկնքում աղավնիներ կան,
մենք բոլորս էլ հանգիստ գնում-գալիս ենք
արևի տակ):
Բայց դու կարող էիր ապրել աշխարհում
և ֆաշիզմի մասին չունենալ ոչ մի գաղափար:
Բայց դու կարող էիր լինել առավել երջանիկ,
թե չիմանայիր ինչ բան է գենոցիդը
ու թե չիմանայիր ինչ է խտրականությունը ռասայական:
Կխմեիր քո սուրճը հանգիստ, կհամբուրեիր կնոջդ,
կպառկեիր մեջքի վրա` երազելով տիեզերագնաց դառնալ
և զարմացնել ձեր թաղի բոլոր անմեղ քաղքենիներին,
որոնք գիշեր-ցերեկ փայլեցնում են իրենց
բյուրեղապակյա անոթներն ու սկահակները
և թանկարժեք կահույքի վրայից մանրադիտակի
օգնությամբ հայտնաբերում և մեկ-մեկ թռցնում են փոշին:
Օ՜, բառարանները լիքն են ավելորդ բառերով,
այս փոքրիկ երկրագնդի վրա ո՞վ հնարեց դրանք…
Հեռախոսի զանգը ստիպեց փոխել մտածումներիդ
. ուղղությունը
դու հիշեցիր քաղաքը, որտեղ ծնվել ես 28 տարի առաջ,
և ժպիտն ու ցավը ողողեցին դեմքդ` հիշեցիր մորդ
և քույրերիդ, ու չփոխվեց դեմքիդ արտահայտությունը,
երբ հորդ հիշեցիր: Բայց դու ներքուստ զգում ես,
որ տարիները ետ են գնում արագորեն,
դու մանկանում ես արագորեն,
և շուտով, շուտով կհասնի այն պահը,
երբ այլևս անհնարին կլինի զսպել
թարթիչներիդ տակ ուռճացող հեղեղը արցունքի
և ճիչդ,
ճիչդ,
նորածնի ճիչդ անհոդաբաշխ ու ցնծագին:

8. ՕՐՎԱ ՎԵՐՋ
ԿԱՄ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈւԹՅԱՆ ՎԵՐՋ
Եվ այն ամենը, ինչի մասին դու ոչ մի խոսք չասացիր,
և քո սիրտը ցավից միայն դուրս ընկավ, շեղվեց ռիթմից,-
դու բառ-բառ կպցրեցիր ու դարձրիր տող:
Հրաժեշտի համար, ահա, բարձրացնում ենք մեր ձեռքերը:
Եվ այն ամենը, ինչ դու տեսար օրվա ընթացքում,
և հարցերը, որ տվեցին քեզ, և պատասխանները,
ինչքա՜ն քիչ էին կապվում քո կյանքի և օրվա
վախճանի հետ:
Այդ դու չէ, դու չէ, թող ուրիշներն արտասվեն,
դու բարձրացրու քո ձեռքերը հրաժեշտի այս պահին:
Ու թեև քեզ խփեցին տեղի ու անտեղի և ասացին
խոսքեր, որոնցից դառնացավ քո սիրտը` բայց դու
հավատարիմ ես քո ժողովրդին սկզբից մինչև վերջ,
հավատարիմ ես և ոչ թե պարտական, և ոչ թե ի պաշտոնե,
և դրա համար չէ, որ աշխատավարձ ես ստանում,
այլ` ճակատագրով, որովհետև դու այդպես ես ծնվել
և գուցե այդպես էլ մեռնես:
Այդ դու, դու, միայն դու պիտի արտասվես
և հրաժեշտի համար պիտի բարձրացնես քո ձեռքերը:
Սիրելիս, նայիր` տող-տողի ետևից շարվում է քո կյանքը,
և սերն ու ցավը քեզ ասում են` ապրիր,
և ամպերն ու արևը, և անձրևն ու վիշտը,
և աստղերն ու քամին.
բոլորն են այստեղ, քեզ հետ են, ինչ արած:
Բայց դու բարձրացրու քո ձեռքերը հրաժեշտի այս պահին:
Եվ մարդիկ… սիրիր նրանց առանձին-առանձին,
արատների համար սիրիր,
առավելությունների համար կսիրեն ուրիշները,
որովհետև դու այդպես ես ծնվել
և գուցե այդպես էլ մեռնես:
Իսկ անհրաժեշտության դեպքում, խնդրեմ,
ահա, այս պատկերը,-
Մարդիկ թռչունների թևերով
դանդաղ հեռանում են երկրագնդից…
Բայց դու հրաժեշտի համար
բարձրացնում ես քո ձեռքերը,
դու մնում ես այստեղ` սիրելու, երգելու և մեռնելու համար:

Hits: 15546

Գիշերահավասար («Երգեր առանց երաժշտության», «Բոլորովին ուրիշ աշուն»)

Հարակից նյութեր