Այդ գժերն է, որ փոխում են մեր կյանքը
Հարցազրույց «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանի հետ
- Միանգամից հարցնեմ՝ գրահրատարակչություն ղեկավարելը աշխատանք է և ինտելեկտուալ բիզնե՞ս:
- Դա և՛ աշխատանք է, և՛ ինտելեկտուալ բիզնես: Եթե բացեմ փակագծերը՝ շատ-շատ երկար կխոսեմ, այնպես որ՝ հստակ ձեր հարցին պատասխանեմ` այո:
- Եկեք բացենք փակագծերը…
- Ես կսկսեի նրանից, որ, ցավոք, ՀՀ-ում հրատարակչի աշխատանքը հայրենասերի աշխատանք է, հետո նոր բիզնեսի փորձ և, իհարկե, ինտելեկտուալ աշխատանք: Հիմա ի՞նչ տարբերություն կա այլ հրատարակիչների և իմ միջև. ես օգտվում եմ պրոֆեսիոնալների ծառայությունից, ինքս չեմ որոշում ոչ մի գործ: Նրանց մի մասը գրականագետներ, գրողներ, թարգմանիչներ և գրականությունը զգացող մարդիկ են, մյուս մասը` մարկետոլոգներ: Ես ընդամենը նրանց բանավեճը լսելով կարող եմ օգտակար լինել կամ չլինել, այսինքն՝ իմ դերը գրքի կայացման գործում հասցված է նվազագույնի: Պիտի բիզնեսը շարժվի առանց տնօրենի` սա մեկ:
Ինչո՞ւ հայրենասեր կամ միգուցե գիժ, որովհետև այսօր գրեթե բոլոր հրատարակիչները գիժ են ամենալավ իմաստով, և այդ գժերն է, որ փոխում են մեր կյանքը, և հենց նրանք են գոռում-գոչում, և հասարակությունը պարզում է, որ ինքը մերկ է: Ամենացավոտ հարցերի մասին համարձակություն են ունենում խոսել:
Դե գժերի ցավը տանեմ…
- Իսկ նման մոդելով աշխատելու պարագայում սայթաքումը բիզնեսում նվազո՞ւմ է:
- Որպես հրատարակիչ աշխատում եմ երեք պետություններում` Հայաստան, Վրաստան, Ռուսաստան, բայց միայն էստեղ եմ այսպես աշխատում, մնացած տեղերում դա սովարական հաշվարկ է, նորմալ բիզնես է, նորմալ վերադարձով:Հայաստանում դժվարությունները գալիս է նրանից, որ հասարակության ցանկացած անդամ միշտ էլ ձգտում է հաջողության: Դու գիտե՞ս որևէ մեկին, որն ասում է` Աստված ինձ դարձրու անհաջողակ:
- Ոչ:
- Ես էլ չգիտեմ, ուղղակի մի մասն ունի մտավոր և ֆիզիկական ներուժ, իսկ մյուսները չունեն: Ունեցողները զարգացնում են, հմտություններ են ձեռք բերում, իսկ չունեցողները փնտրում են այլ ձևեր`քավոր-սանիկ, հարևան-բարեկամ, դրանք հենց կոռուպցիոն մեթոդներն են: Այնպես է ստացվել, որ Հայաստանում ավելի հեշտ է դիմել մյուս մեթոդներին, բացի կրթությունից: Օրինակ՝ Վրաստանում հրատարակչական գործն անհամեմատ ավելի էֆեկտիվ է, քան այստեղ:Յուրաքանչյուր գիրք, որը Հայաստանում կվաճառվեր հինգ տարվա մեջ 500 օրինակ, մենք այդպիսի գրքերը տարվա մեջ չորս անգամ ենք տպագրում վրացիների համար: Սա մի քիչ նախանձի տեղիք է տալիս, բայց շատ ռեսուրսներով և աշխատանքով փորձում ենք կոմպենսացնել այդ բացը` խիզախություն ունենալ տպագրել 200 օրինակով գրքեր` ինքնարժեքից ավելի ցածր գնով վաճառելով և այսպիսի անկայուն պետությունում, հասարակությունում 20 տարի անցի համար այսօր ներդրում կատարել: Անգամ ատոմակայանները ավելի շուտ են վերադարձնում իրենց ներդրումները, քան այն, ինչ մենք ենք փորձում անել: Եվ ռիսկայնությունը քչացնո՞ւմ է, թե չէ՞: Պատասխանեմ` չէ, չի քչացնում: Գեղարվեստական գրականության հրատարակության գործը Հայաստանում ռիսկային է ոչ թե այն պատճառով, որ պրոֆեսիոնալներ չկան, այլ, որ այսօր չկա գրական մթնոլորտ, որը կծնի համաշխարհային մեծության գրող: Ինչո՞ւ չկա այդ մթնոլորտը, որովհետև առնվազն 50-60 տարի մենք այդ մթնոլորտը սպանել ենք: Երբ սկսեցին արտասահմանյան գրականությունը հայերեն թարգմանել ռուսերենի միջնորդությամբ, այդ օրվանից սկսեցին գերեզմանը փորել: Արտասահմանյան գրականության ընկալումը պիտի լինի անմիջական քո լեզվով: Այդ գրականությունը պիտի մարսելի լինի քո արյան բջջիջների կողմից, այնքան հղկված և հարազատ լինի քեզ համար, որ դու կարողանաս այն կլանել:
Նշեմ նաև, որ Ղազախստանից սկսած մինչև Ստամբուլ մտավոր խոպան տեղն է, ուր մենք կարող ենք իսկապես հիմնել և՛ թարգմանիչներ, և՛ հրատարակիչներ` ցանկացած ինտելեկտուալ բիզնես: Մյուս կողմից՝ լավագույն մասնագիտական կադրերը հայրենիքը լքում գնում են, նշում եմ մասնագիտական, որովհետև մարդկային լավագույն հատկանիշն ինձ համար քաղաքացի լինելն է` երբ բարեկեցիկ կյանքը չես փոխում պետություն ունենալու հետ:
Այս ամենն ասվեց փակագծերի մեջ:
- Մի անգամ նշել եք, որ պետությունը հովանավորում է միջակ գրողներին, որովհետև այդ գրականությունը անվտա՞նգ է:
- Միջակ գրողը չի կարող ստեղծել բարձրարժեք գրականություն, որը սպառողի կողմից կլինի պահանջված: Նրան չես կարող թարգմանել և հանել միջազգային շուկա: Այդ գրողը խոսում է: Վատ բառ պիտի ասեմ՝«հաչում» է, ու երբ ոսկոր են գցում, դրանով արդեն կողմնորոշում են, թե ում վրա հաչա: Ես կարծում եմ, որ ցանկացած մտավորական կամ պիտի լինի իշխանության գլուխ կամ ընդդիմության մեջ, նկատի չունեմ ընդդիմությունը որպես կուսակցություն, շարժում: Ընդդիմություն` նշանակում է իշխանությանը զսպող: Նրանք խոսում են, խոսում են`մոռանալով իրենց ամենամեծ առաքելությունը. զսպել իշխանությանը: Բայց դա չի նշանակում` չունենք գրողներ, որոնք գրական ասպարեզում վառ անհատականություններ են, իհարկե ունենք: Պարզապես դեռ Սովետի ժամանակներից մտավորականներին օգտագործում էին որպես Պակ-ի ականջներ: Իհարկե, այդպիսի առաջարկություն բոլորին չէ, որ արել են: Այնուամենայնիվ, ես կարծում եմ՝ ավանդույթները դեռ շարունակվում են:
- 2012թ. Երևանը գրքի մայրաքաղաք հռչակելով հանդերձ` ոչինչ չի արվում: Դուք կոնկրետ ի՞նչ ծրագրեր եք առաջարկում:
- Շատ մեծ ջանքեր ներդրվեցին, որպեսզի գրքի պաշտոնը տան Երևանին, ու տվեցին: Այդ առումով շատ բան է արել Մշակույթի նախարարությունն իր թիմով և մի քանի հրատարակիչներ: Եվ դա պետք է շեշտել, երբ պետական մարմինը կարևոր գործ է անում: Չնայած պատկերացումները գրքի մայրաքաղաքւի հետ կապված լրիվ այլ էին, և այն ամենը ինչ տեսանք մենք 9-րդ ամսվա կեսին, գոհացուցիչ չեն և կան բազում սխալներ, բայց ուզում եմ նշել, որ չի եղել որևէ պետականամետ առաջարկ, որը Մշակույթի նախարարությունը չընդունի: Օրինակ՝ այսօր խնդիր կա. տարվա ամենամեծ միջոցառումը Ֆրանկֆուրտի տոնավաճառն է, ու ՀՀ-ն վերցրել է շատ մեծ տաղավար, բայց այդ մեծ տաղավարը պիտի լցնել բովանդակությամբ, և մենք չունենք այդ բովանդակությունը: Առաջարկ եմ արել, որ մրցույթ անցկացնենք, բոլոր այն հայաստանցիների միջև, ովքեր կարող են գրականության հետ կապված որևէ շնորհանդես ներկայացնել այդ տաղավարում` անգլերենով կամ գերմաներենով: Այս առաջարկն ընդունվել է: Չգիտեմ արդեն քանի հայտ կա, բայց կարծում եմ միևնույն է` արհամարհելով բոլոր քննադատությունները տոնավաճառում պետական ֆինանսավորմաբ կհայտնվեն միջակներ կամ վերջին 30 տարում գրականություն չարտադրած գործիչներ: Ես կարծում եմ, որ մեր պետության սահմանափակ ռեսուրսները պետք է ուղղվեն ամենատաղանդավոր երտասարդներին, որպեսզի նրանք մաքսիմալ երկար կարողանան վերադարձնել մեզ: Ես չեմ ասում` եկեք ծերերին անտեսենք, եթե մենք 60 տարեկան գրողի համար պիտի դնենք այդ գումարը, ապա ամենաշատը նա կվերադարձնի 20-25 տարի, իսկ եթե ներդնում ենք 30 տարեկանի համար, ապա 50-55 տարի: Խնդիրը էֆեկտիվության մեջ է ու ոչ թե սերունդների պայքարի:
Մյուս կողմից՝ Սովենական Հայաստանը մեծ գումարներ է ներդրել ավագ գրողների համար, և նրանք դժգոհելու տեղ չունեն: Եվ նրանք կարող էին հայտնի լինել աշխարհին Սիրադեղյանի, Մաթևոսյանի և Լևոն Խեչոյանի նման:
Ավելի կոնկրետ «Անտարես» հրատարակչությունըհայկական ու վրացական շուկայում տպագրել է այն բոլոր գրքերը, և ավելին,որոնք դու տեսնում ես:
- «Արձակ 2011»-ը արդեն անցյալում է, ինչ ակնկալիքներ կան 2012թ մրցույթից: Այս տարի արձակագիրները ավելի պասի՞վ են:
- Անցած տարի հավաքվել էր 121 պատմվածք, որոնց հեղինակներից առնվազն 60-ը ոչ մի գիրք կյանքում չէր կարդացել: 19 գործեր անցան եզրափակիչ: Այս տարի պատմվածքների որակը էապես ավելի բարձր է, շատ ավելի անվանի մարդիկ են մասնակցում: Կփորձենք Ֆրանկֆուրտում ներկայացնել«Արձակ 2011»-ի 19 պատմվածքների թարգմանությունը, իսկ դա նշանակում է աշխարհը կճանաչի ևս 19 գրողի: Այս տարի ականկալիքները ավելի մեծ են և նախնական փուլում ստացված գործերը լուրջ ենավելի: Կան նույնիսկ մարդիկ, որոնք հատուկ մրցույթի համար գործ են գրել: Մրցույթի կարևորությունը նաև այն է, որ մեր մրցակիցները ևս սկսեցին նմանատիպ միջոցառումներ կազմակերպել, այսինքն՝ նույն ոլորտում ներդրում կատարել` ստեղծելով նոր գրական շրջանակներ և ակումբներ: Ինչը շատ կարևոր է, չնայած նշեմ` զարկը մենք տվեցինք:
- Այլ մրցույթներ կա՞ն:
- Ես հիմա տարբեր մրցանակաբաշխությունների մասին եմ խոսելու և ակնհայտ կդառնա, ինչպես ենք մենք ամբողջ դաշտը կարգավորում: Գրադարանավարների ասոցիացիայի հետ յուրաքանչյուր մարզից կընտրվի համայնքապետ, որն ամենաշատ ուշադրությունն է դարձնում համայնքում գործող գրադարանի վրա, ինչպես նաև կընտրենք համանյքապետ, որը ոչինչ չի անում ու կրճատում է գրադարանավարների հաստիքը, և այս ամենն անում ենք հրապարակավ: Կարծում եմ՝ որոշ մարզպետներ կսկսեն մտածել` արժե՞ արդյոք կրճատել գրադարանավարների հաստիքը: Իսկ մյուս մարզպետները կխրախուսվեն և ավելի եռանդով կաշխատեն: Գրադարանները մեր փրկությունն են, եթե ուզում ենք մեծացնել գրքի տպաքանակը և ընթերցողին ավելի հասանելի դարձնել: Վերջին 20 տարիների ընթացքում հայաստանյան գրադարանները չեն գնել գրքեր` բացառությամբ մի քանիսի:
Մյուս մրցույթը կոչվում է «Կեղև»: Քանի որ հայաստանյան գրքերը իրենց ձևավորմամբ զիջում են դրսի գրքերին, որոշեցինք անկացնել նաև գրքի ձևավորման մրցույթ: Շուտով կազդարարենք նաև թարգմանության մրցույթ, որպեսզի նաև այդ բնագավառում զարգացումներ լինեն և նաև իրագործելու ենք դպրոցականների միջև «Ընթերցանության» մրցույթ: Քանի որ լավ սովորող երեխաների վրա դպրոցում ծիծաղում են, ապա ուզում ենք վերացնել դա և խրախուսել ընթերցասեր երեխաներին:
- Այն բոլոր ծրագրերի, որնոք իրականացվել են, և կիրականան, երաշխիքը միայն մե՞կն է , փո՞ղը:
Անցկացրած հարցումները ցույց են տվել որ հասարակության 90%-ից ավելին ազատ գումարը սրճարանների կամ այլ բաների վրա կծախսի և միայն 1%-ն է պատասխանել, որ գիրք կգնի: Իսկ նման վերաբերմունքը գալիս է նրանից, որ քանի դեռ հասարակությունը չի տեսնում, որ իշխանությունը գրքին լուրջ ուշադրություն է դարձնում, իսկ հասարակությանը չես կարող խաբել, որովհետև հասարակությունը մարդ չի, հասարակությունը մարդկանց ենթագիտակցությունն է, ենթագիտակցությունը հնարավոր չէ խաբել, ու քանի դեռ ամենաբարձր օղակներում գրականությանը ուշադրություն չի դարձվում, մենք չենք ունենալու կարդացող հասարակություն: Քանի դեռ կտեսնեն, որ ղեկավարը գնում է Արտաշես Գեղամյանի գրքի շնորհանդեսին, այլ ոչ օրինակ Լևոն Խեչոյանի, Կարեն Անտաշյանի գրքի շնորհանդեսին, վիճակը այսպես պիտի լինի: Եթե գնում են քաղաքական գործչի շնորհանդեսին, ուրեմն որոշակի նպատակներ են հետապնդում, Բայց նպատակը գիրքը չի, գիրքը միջոց է ընդամենը:
- Որպես վերջաբան ավելացումներ կանե՞ք:
- Ես կարծում եմ, որ մեզ պետք են արդար ընտրություններ, որպեսզի Հայաստանի ղեկավարը լինի շատ ուժեղ, իսկ այդ ուժը հասարակությունն է: ՀՀ նախագահի պաշտոնը պիտի փոխվի և դառնա ընտրյալ: Ընտրյալ, որպեսզի հետո չասեն` դե ոչինչ, որ նա չի ընտրվել: Հայաստանը այսօր կանգնած է բազմաթիվ մարտահրավերների առջև, որոնցից մեկը մտավոր դեգրադացիան է, և առանց ուժեղ ղեկավարի չենք կարող այս աղետին դիմակայել: Մենք ունենք բազմաթիվ լավ գրողներ, նկարիչներ, երաժիշտներ, եթե կարողանայինք նորմալ ծրագրով այս մարդկանց ստեղծագործությունները հասու դարձնել համաշխարհային ընթերցողին, դիտողին, լսողին ապա աշխարհը ավելի պրոհայկական տրամադրված կլիներ և Հայաստանի համար ավելի հեշտ կլիներ շատ հարցեր լուծել, քան հիմա:
- Շնորհակալություն:
Զրուցեց Լիլիթ Կարապետյանը
- Created on .
- Hits: 2955