Written by cultural.

ՎԱՎԵՐԱԳՐԱԿԱՆ ԿԻՆՈՆ, ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՆ ՈՒ ՀԱՄԱՌ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԸ. «ԻՆՉՊԵՍ ԱՆՑՆԵԼ» (ՋԻԼԻԶԻՑ ՋԻԼԻԶ)

Օրեր առաջ Վրաստանի մայրաքաղաքում տեղի ունեցավ «ԱԴԱՄԻ» մեդիա մրցանակաբաշխությունը: Մրցույթին մասնակցում էին ֆիլմեր, հեռուստատեսային և լրատվական նախագծեր, որտեղ արծարծվում են ազգային փոքրամասնությունների, ինտեգրացիայի և միգրացիայի թեմաները: Մրցույթի «Երիտասարդ ԱԴԱՄԻ» անվանագարկում հաղթող ճանաչվեց Մարինե և Սոնա Քոչարյանների «Ինչպես անցնել» (Ջիլիզից Ջիլիզ) ֆիլմը: Ավելի վաղ ֆիլմը մասնակցել էր կանադական հեղինակավոր` «Hot Docs» վավերագրական ֆիլմերի փառատոնին, որտեղ ստացել էր ժյուրիի հատուկ մրցանակը: Cultural.am-ը զրուցել է երիտասարդ ռեժիսորների հետ:

Ֆիլմի հերոսները ջիլիզեցի դպրոցական աղջիկն ու նրա եղբայրն են, ովքեր ապրում են Հայաստանի Ջիլիզա գյուղում՝ Հայաստան-Վրաստան սահմանին: Այս գյուղը վրացական Աղքյորփի գյուղից ընդամենը 1 կմ է հեռու, բայց այս երկու գյուղերում ապրող հարազատները միմյանց տեսնելու համար կտրում-անցնում են 100 կմ: Երեխաները փորձում են հասկանալ՝ ինչու չեն կարող հաճախ այցելել իրենցից 1 կմ հեռավորության վրա գտնվող բարեկամներին, ում չեն տեսել արդեն 6 տարի: Ֆիլմի հերոսներից մեկը՝ Լուսինեն ճանապարհ է ընկնում դեպի Աղքյորփի…

- Ինչպե՞ս հայտնվեցիք Ջիլիզայում և ինչպե՞ս գտաք ձեր ֆիլմի հերոսներին:

Սոնա.– 2012-13 թվականներին Թբիլիսիում էի ապրում, սովորում էի Հանրային կապերի վրացական ինստիտուտում (GIPA/Georgian Intitute of Public Affairs): Վիդեո արտադրության կուրսի վերջին հանձնարարությունն էր՝ մի հետաքրքիր թեմա ընտրել, խորությամբ ուսումնասիրել ու ռեպորտաժ պատրաստել: Ես ու կուրսեցիս՝ Ռուզանը, ընտրեցինք հայ-վրացական սահմանի այս թեման: Սկզբում շատ աղոտ պատկերացում ունեինք խնդրի մասին, հետո գնացինք տարբեր գյուղեր և՛ Վրաստանի կողմում, և՛ Հայաստանի, զրուցեցինք մարդկանց հետ, ծանոթացանք բազում սոցիալական, կենցաղային, մշակութային խնդիրների, որոնք հենց սահմանnվ էին պայմանավորված: Պատրաստեցինք ռեպորտաժը, բայց թեման գլխներումս էր, ասում էինք՝ «իսկական ֆիլմի թեմա է, կինո»: Հետո արդեն Մարինեի հետ սկսեցինք թեման շարունակել ու զարգացնել: Մի օր տեսանք «Caucadoc» կոչվող՝ Հարավային Կովկասի երկրներում վավերագրական ֆիլմերի գաղափարների զարգացման աշխատարանի հայտարարությունը, որոշեցինք այս թեմայով դիմել: Մեկ տարվա ընթացքում երեք հանդիպում եղավ տարբեր երկրներից ժամանած մասնագետների հետ՝ շատ օգտակար մեզ համար: Տարբեր կարծիքներ, մոտեցումներ էին, որոնց արդյունքում սկսեցինք մի քիչ այլ անկյուններից նայել մեր թեմային: Մեզ ասում էին՝ երկու երկրները ձեզ ֆիլմ են նվիրել, մնում է դրա ետևից գնաք ու բաց չթողնեք: Ֆիլմ ունենալու ցանկությունը մեծ էր, բաց թողնել չէինք պատրաստվում: Հետո եղավ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանատան և «Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնի համատեղ Երիտասարդ վավերագրողների աշխատարան-մրցույթը, որի ընթացքում էլ արդեն ստեղծվեց ֆիլմը: Այստեղ նույնպես տարբեր երկրների մասնագետների հետ քայլ առ քայլ զարգացնում էինք ֆիլմի սյուժեն: Երևանում մի քիչ բարդ էր, վախերը շատ էին, երբ հասանք գյուղ՝ բուն նկարահանումների համար, բոլոր վախերը կորան, այնտեղ ամեն ինչ ավելի հստակ էր պատկերվում:

Մարինե.– Տարին մեկ-երկու անգամ գնում էինք գյուղ մի քանի օր մնում էինք, ու հերոս էինք փնտրում: Այս ամբողջ ընթացքում Լուսինեն մեզ հետ էր, գալիս էր, ուղեկցում մեզ: Մենք իրեն էլ էինք նկարում, բայց առանց շատ ուշադրություն դարձնելու: Հետո մի անգամ Երևան վերադառնալուց հետո երբ նայեցիք մեր նկարածը, հասկացանք, որ Լուսինեն կարող է մեր հերոսը լինել: Երբ «Caucadoc»-ի մեր դասախոսներին ասացինք, որ երեխաներ ենք ընտրել, նրանք սկզբում թերահավատորեն էին վերաբերվում, համոզում էին, որ այլ հերոսներ գտնենք, բայց մենք համառ գտնվեցինք և չփոխեցինք մեր որոշումը: Մենք չէինք ուզում ծանր ֆիլմ ստանալ, իսկ մեծերը անընդհատ այս ծանրությունների մասին էին խոսում, որ դժվար է, որ ֆինանասական միջոցներ չկան հարևան գյուղ գնալու և այլն, և այլն, իսկ երեխաները շատ անկեղծ էին, նրանք ուղղակի ուզում էին այդ անհեթեթությունը հասկանալ՝ թե ինչու են իրենք 1 կմ-ի փոխարեն ստիպված 100 կմ անցնել: Առհասարակ, մենք ուզում էինք ցույց տալ, որ անհեթեթ ու ծիծաղելի են սահմանները:

- Երեխաների հետ աշխատելը հեշտ չէ, հատկապես եթե ֆիլմը գեղարվեստական չէ, այլ՝ վավերագրական: Վավերագրողները այս հարցը չեն սիրում, բայց այնուամենայնիվ, ձեր ֆիլմում կա՞ постановка կոչվածը:

Մարինե.– Ճիշտ է, իմ ամենաչսիրած հարցն է: Որպես այդպիսին, ոչ, постановка չկա: Մենք այնքան ժամանակ էինք անցկացրել այդ երեխաների հետ, որ արդեն անգիր գիտեինք ամեն ինչ՝ ինչ են խոսում, ինչ են խաղում, ուր են գնում և մեզ ուղղակի պետք էր նկարել այդ ամենը: Եթե դու մինչև նկարահանումը լավ ես աշխատում, մնացածը ստացվում է: Ինձ թվում է՝ դա է վավերագրությունը: Սա, իհարկե, շահարկվում է, երբ որ վավերագրության մասին պատկերացումն այլ է:

Սոնա.– Երեխաների հետ աշխատելը և՛ հեշտ է, և՛ իր բարդություններն ունի: Եթե տեսնեիք մեր առաջին նկարահանումները, որտեղ Լուսինեն առաջին անգամ է խոսում տեսախցիկի առջև, այդ դեպքում երևի այս հարցը չէր առաջանա. սկզբում Լուսինեն փորձում էր «դերի մեջ մտնել», փորձում էր խոսել հնարավորինս գրական, առանց սխալների, այնպես, ինչպես դպրոցում ուսուցչուհուն են դասը պատմում: Դա, իհարկե, անբնական էր: Միայն ժամանակի ընթացքում ես կարողանում «ընտելացնել» հերոսներին, որ իրենք էլ սկսեն ազատ զգալ, չկաշկանդվել տեսախցիկից, չնկատել այն:

- Ինչպե՞ս են երիտասարդ ռեժիսորները Հայաստանում լուծում ֆինանսական հարցերը:

Մարինե.– Շատ դժվար: Ռեսուրս չկա: Որպես դեբյուտանտ անհնար է որևէ աջակցություն գտնելը: Անգամ ամենալավ թեմայի դեպքում, որտեղ ասես կարող ես դիմել: Չկա արձագանք: Ուղղակի բացի նրանից, որ մենք ուզում էինք նկարել ֆիլմը, ուրիշ ոչ մի ամբիցիա չկար: Մենք ուղղակի երկուսս էլ գիտեինք, որ ուզում ենք նկարել, ու կապ չունի՝ հետո ինչ կլինի, կարող էր անգամ չցուցադրվել: Մեզ չէր հետաքրքրում, որ կարող ենք մեր աշխատավարձը ծախսել, ծնողներից փող խնդրել, ամեն ինչ դրեցինք մի կողմ ու գնացինք նկարելու, որովհետև ուզում էինք նկարել: Մենք ուզում էինք տեսնել այդ ֆիլմը ու վերջ:

Սոնա.– Փաստորեն:

- Նշեցիք, որ չկար որևէ ամբիցիա, հետագայի մասին չէիք մտածում: Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ փառատոնների մասնակցեցիք: Հատկապես Կանադայի «Hot Docs» կինոփառատոնը նկատի ունեմ:

Մարինե.– «Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգաների կենտրոնի և ԱՄՆ դեսպանատան կարճամետրաժ վավերագրականների մրցույթում գրավեցինք առաջին տեղը: Արձագանքները մեզ ստիպեցին հետաքրքրվել մրցույթներով, փառատոններով: Թումոյից առաջարկեցին օգնել մի քանի փառատոնի դիմելու հարցում: Խորհուրդ տվեցին սկզբում ընտրել վավերագրական կարճամետրաժ ֆիլմերի լավագույն փառատոնները: Մենք պրոդյուսինգից գաղափար չունեինք և չէինք էլ մտածում վճարովի փառատոնի դիմելու մասին, և այս առաջարկը, բնականաբար, սիրով ընդունեցինք և դիմեցինք մի քանի առաջատար փառատոների: Հերթով մերժումներ ստացանք և միայն Կանադայի պատասխանն էր մնացել: Մեծ ուրախություն էր, որ Կանադայից դրական պատասխան ստացանք: Դա հերիք չէր, նաև ժյուրիի հատուկ մրցանակ ստացանք այնտեղ:

Սոնա.- Կանադայից հետո սկսվեց ամենահաճելի փուլերից մեկը: Հերթով նամակներ էինք ստանում տարբեր միջազգային փառատոներից, որ տեսել են մեր ֆիլմը «Hot Docs»-ում և առաջարկում են իրենց փառատոնին դիմել: Դիմել դեռ չի նշանակում, որ մասնակից ես: Բայց երբ քեզ են գտնում, հավանականությունը ավելի մեծ է, բնականաբար: Մինչև այսօր ֆիլմն արդեն մասնակցել է մեկ տասնյակ մրցույթների ու փառատոների, դրանցից մի քանիսում ժյուրիի կողմից հատուկ մրցանակներ ստացել: Բայց առաջարկները դեռ շարունակվում են. առջևում նոր փառատոններ կան: Իսկ վերջինը Թբիլիսիում ստացած «ԱԴԱՄԻ» մեդիա մրցանակաբաշխությունն էր, որին ներկայացվում են աշխատանքներ Արևելյան գործընկերության երկրներից: Այնտեղ, փաստորեն, ստացանք մեր անվանակարգի գլխավոր մրցանակը:

- Իսկ ի՞նչ են պատասխանում այն կազմակերպությունները, անհատները, ում դիմում են ձեր պես երիտասարդ ռեժիսորները: Քանի որ Կանադայի մասին խոսեցիք, այնտեղ, օրինակ, երիտասարդ դեբյուտանտ կինոռեժիսորներ կան, որ հսկայական բյուջեով գեղարվեստական ֆիլմի համար կարողանում են շատ կարճ ժամանակում ֆինանասավորում գտնել:

Մարինե.– Այո, կան: Հեռու չգնանք, մեր հարևան Վրաստանը ձեզ օրինակ: Ես ականատես եմ եղել, թե ինչպես են մի քանի անգամ իրենց երիտասարդ դեբյուտանտ ռեժիսորներին ֆինանասավորում, իսկ մեզ մոտ կնեղանան, եթե հեղինակային իրավունքից խոսես, ասում են՝ դու երիտասարդ ես, ինչերի հետևից ես ընկել: Էլ չենք ասում որոշ պատճառաբանությունների մասին: Օրինակ մեզ անգամ ասել են, որ մեր հերոսները սիրուն չեն: Մեզ մոտ պատկերացումը կինոյի մասին սա է՝ սիրուն մարդիկ սիրուն միջավայրում: ԱՄՆ դեսպանատունը վերջերս շրջայց կազմակերպեց մարզերով, գնացինք մի քանի ռեժիսորներով մեր ֆիլմերը ներկայացրեցինք: Մարդիկ չգիտեն՝ ինչ է վավերագրական կինոն, շատ երիտասարդների համար ֆիլմը միայն կատակերգություն է: Մեզ Ալավերդիում հարցնում էին` ինչու ենք նկարում աղքատություն, «վատ» թեմաներ: Սիրուն: Մարդիկ սովորել են, որ սիրուն լինի, երևի դա կոմպլեքս է: Կամ ասում են՝ «ինչո՞ւ եք Ջիլիզից խոսում, խնդիրը տնից դուրս հանում, բա որ ամերակացին տեսնի՞»: Էլի եմ ասում, հեռու չգնանք՝ Վրաստանում մեր տարիքի աղջիկները ֆիլմ են նկարում, փառատոների մասնակցում, իհարկե մենք ավելի լավ փառատոն ունենք քան իրենք, բայց կարևորն այն է, որ իրենք ֆիլմ են կարողանում նկարել, դա գուցե ավելի կարևոր է:

Սոնա.– Համաձայն եմ, որ Հայաստանում իրավիճակը շատ բարեհաջող չէ դեբյուտանտների համար: Բայց, մյուս կողմից, ի՞նչ կարող ես անել, եթե այդպես է, եթե դու դեռ ոչինչ չես ստեղծել, ունես լավ գաղափար, բայց ոչ ոք քեզ չի վստահում: Մնում է վերցնել տեսախցիկը, գրկել ֆիլմդ տեսնելու այդ մեծ ցանկությունն ու գործի անցնել: Ես այլ տարբերակ չեմ տեսնում: Մեր դեպքում գուցե նաև օգնեց երկուսով մի գաղափարի համար էներգիան միավորելու, ֆիլմը ստեղծելու բոլոր փուլերը միասին և հաճույքով հաղթահարելու գործոնը:

«ԱԴԱՄԻ» մրցանակաբաշխության ժամանակ ստացանք առաջին գումարային պարգևը մեր ֆիլմի համար: Մի քիչ զավեշտային է, չէ՞: Երկու տարի առաջ այդ նույն գումարը ֆիլմի արտադրության համար ստանալը մեզ ուրախությունից օդ կբարձրացներ, այսօր դա ստանում ենք որպես պարզապես մրցանակ արդեն արված աշխատանքի համար:

- Սահմանը շատ «շահարկված» թեմա է հատկապես Հայաստանում: Մենք այդ մասին լսում ենք անընդհատ նաև արվեստագետներից: Պատճառները հասկանալի են սահմանային խնդիր ունեցող երկրի համար, բայց մտավախություն չունեի՞ք հերթական անգամ նույն բանի մասին խոսելու, կրկնելու:

Մարինե.– Պարզ է, ինչ նկատի ունեք, բայց ոչ: Ինչո՞ւ: Որովհետև կոնկրետ այս սահմանի մասին անգամ մինչև հիմա շատերը չգիտեն: Երբ մենք Վրաստանի կողմում նկարում էինք, տեղացիները չէին ուզում, որ նկարենք: Այստեղ էլ ասում էին սրա մասին չի խոսվում, մեր խնդիրները մեզ բավական են՝ Թուրքիա, Ադրբեջան, ինչ կարիք կա հիմա էլ Վրաստանի մասին խոսելու: Եվ, գիտեք, նաև այս պատճառով ֆինանասավորում չէինք գտնում, Թուրքիայի սահմանի մասին խոսելու համար կարող ես գտնել, Ադրբեջանի հետ՝ ինչքան ուզես, բայց Վրաստանի՝ ոչ, որովհետև կոնֆլիկտ չկա: Բայց դա աբսուրդ է, որովհետև հարցեր կան՝ ինչու է փակ, ինչու անցակետ չկա, և այլն, և այլն:

- Ի՞նչ անել:

Մարինե.– Ճկուն պետք է լինել, հիմա մարդիկ հեռախոսներով էլ են ֆիլմեր նկարում, գլխավորը ֆիլմի գաղափար ունենալն է:

Սոնա.– Եվ՝ գաղափարն էկրանին տեսնելու մեծ ցանկություն: Բողոքել միշտ էլ կարելի է, բայց այս պարագայում դա ամենաարդյունավետ տարբերակը չէ:

- Ապագայից խոսե՞նք:

Մարինե.– Շատ բան ասել չենք կարող: Բայց նոր ֆիլմի նախապատրաստական աշխատանքներն սկսել ենք: Մոտավոր գծագրվում է ամեն բան: Գարնանը էլի նկարահանումներ կանենք ու արդեն ավելի շոշափելի կերևա ամեն ինչ:

Սոնա.– Առաջինից հետո մի քիչ ավելի բարդ է, վախերն այլ են, բայց դրանք կան: Շրջապատի ու ինքդ քեզնից սպասումներն ու պահանջներն ավելին են: Բայց սա էլ է շատ հետաքրքիր փուլ. նոր էներգիայի, նոր սպասումների ու նոր բացահայումների փուլ է մեզ մոտ:

Զրուցեց Աստղիկ Հակոբյանը

 

 

• Created on 20 Դեկտեմբեր 2015.
• Hits: 2909

• Նախորդ
• Հաջորդ