Written by cultural.

ՄՈՎՍԵՍ ՊՈՂՈՍՅԱՆ. ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԵԹԵ ՄԻԱՄԻՏ ԵՎ ԱԶՆԻՎ ՉԷ, ԿՈՐՑՆՈՒՄ Է ԻՐ ՈՒԺԸ

  Հունիս ամսին Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագխմբի հետ Երևանում հանդես եկան ջութակահար ամուսիններ Մովսես Պողոսյանն ու Վարդի Մանուելյանը: Նրանք կատարեցին Շնիտկեի Concerto Grosso թիվ 1-ը: Ամերիկաբնակ ջութակահար Մովսես Պողոսյանն արտերկրում հանդես է գալիս աշխարհահռչակ երաժիշտների հետ: Նա «Դիլիջան» փառատոնի գեղարվեստական ղեկավարն ու հիմնադիրն է: Մովսես Պողոսյանը Ամերիկայում հաստատվել է 90-ականներին: Մինչ այդ ջութակահարը ուսանել է Երևանում, ապա Մոսկվայում, իսկ 1986 թվականին հաղթող է ճանաչվել Չայկովսկու անվան միջազգային մրցույթում: Այժմ համերգային գործունեությանը զուգահեռ դասավանդում է UCLA (University of California, Los Angeles) համալսարանում: Երևանյան համերգից հետո առիթ ունեցաք զրուցել նրա հետ:

- Շնիտկեի այդ կոնցերտը կարծես պատահաբար չէիք ընտրել այս համերգի համար, թե՞ մենք սխալվում ենք…

- Չեք սխալվում (ժպտում է): Համերգի օրը լրացավ իմ և Վարդիի ամուսնության 22-ամյակը: Երևի գիտեք, որ նա բուլղարահայ է: Առաջին անգամ Հայաստան եկել է 94 թվականին ինձ հետ: Այստեղ Ռուս երաժշտության փառատոն էր: Լորիս Ճգնավորյանի ղեկավարությամբ ես Պրոկոֆև նվագեցի, Վարդին մենահամերգ ունեցավ, նվագեցինք նաև Շնիտկե: Այդ օրվանից այս կոնցերտը շատ անգամներ ենք միասին կատարել: Այն յուրահատուկ է մեզ համար:

Շնիտկեն այն գրել է 1976 թվականին, և շատ նոր բաներ է ասել այդ գործով: Այն պոլիէսթետիկ է, ունի ծրագրային բովանդակություն, ամբողջը չարի ու բարու պայքարն է:Այս գործում այսպես կոչված «пошлость» կա, որը Շնիտկեն արտահայտել է տանգոյի միջոցով, ցույց է տվել կեղտոտ աշխարհը. ամբողջը դիսոնանս է և կոնֆլիկտ: Եվ դրան զուգահեռ կա մաքրությունը, որը բարոկկո երաժշտությունն է: Ընդ որում տանգոն պետք է նվագել հատուկ վատ ճաշակով, ոչ թե գեղեցկության համար, այլ ավելի զզվելով: Այդպիսի հետաքրքիր անկյուն կա այս գործի մեջ: Այդ է: Այո, մենք հատուկ հիշողություններ ունենք այս գործի հետ կապված:

Հետաքրքիր է, որ այն ժամանակ Էդուարդ Թոփչյանը ներկա էր համերգին. նա ուսանող էր և նստած էր դահլիճում ու շատ լավ հիշում էր այդ համերգը:

- 10 տարուց ավելի է՝ Հայաստանում երաժշտասեր հասարակությունը ամեն տարի սպասում է «Դիլիջան» փառատոնի համերգներին: Կպատմե՞ք մի փոքր «Դիլիջան»-ի հիմնադրման ու ընթացքի մասին.

- 13 տարի առաջ մենք Դետրոիդից տեղափոխվեցինք Լոս-Անջելես: Այնտեղ առաջին շաբաթների ընթացքում ծանոթացա մի փայլուն երաժշտի և կազմակերպչի՝ Վաչե Բարսումյանի հետ, որը Գլենդելում Lark երաժշտական միության հիմնադիրն ու տնօրենն էր: Երբ հանդիպեցի նրան 2004 թվականի աշնանը, Lark-ը Տիգրան Չուխաջյանի օպերետներից մեկն էր բեմադրում, և ինձ խնդրեցին կոնցերտմայստեր լինել: Այդպես ծանոթացա Վաչեի հետ: Երկու ամիս հետո նա ինձ առաջարկեց կամերային երաժշտության համերգաշար ստեղծել: Նույն թվականի դեկտեմբերին արդեն աշխատակազմ ստեղծեցինք, ծրագիրը կազմեցինք, երաժիշտներին ընտրեցինք, և 2005-ի աշնանը տեղի ունեցավ մեր առաջին համերգաշարը. վեց համերգ մեկ տարվա ընթացքում: Այս տարի մեր 12-րդ համերգաշարը կլինի:

Ես և Վարդին կամերային երաժշտության սիրահար ենք և այն երաժշտության սիրտն ու ոգին ենք համարում, այն ժամանակ որոշեցինք որ փառատոնը կամերային երաժշտության փառատոն լինի ու նաև  փորձեցինք աջակցել հայ երաժշտության նոր գործերի ստեղծմանը:

Քանի որ այն պատրիոտիկ անձնաձեռնություն է, միշտ վախենում էի, որ այս համերգային շարքը էթնիկական կոլորիտով չլինի, որ այն միայն հաստատի մեր որակը: Վախենում էի միշտ, որ հանկարծ հայկական գաղութը չգա և սպասի Սուսերով պարի: Քանի որ միշտ անհանգստություն կա՝ մարդիկ կգան թե չէ, կլսեն թե չէ, կսիրեն թե չէ, գայթակղություն կա հեշտ գործ նվագելու կամ գործ, որ բոլորը գիտեն, կուրախանան և հաջողություն կլինի, տոմսերը կվաճառվեն... Բայց մենք որոշեցինք այդ ճանապարհով չգնալ և փորձել, հակառակը՝ սովորեցնել ունկնդրին այդ դժվար գործերին:

Ամենասկզբից որոշեցինք, որ ոչ միայն հին երաժշտություն պիտի նվագենք, այլ նաև պիտի պատվիրենք: Եվ առաջին համերգի ծրագրում կար Կոդայի և Բրամս, իսկ համերգը սկսվում էր Էդվարդ Միրզոյանի լարային կվարտետով: Տեղի ունեցավ նաև Վաչե Շարաֆյանի դուետի համաշխարհային պրեմիերան՝ Սերենադերկու ջութակի համար, որ գրել էր իմ և կնոջս համար:

Այս սխեման հիմնականում մնացել է: Մեր տիպական ծրագիրը բաղկացած է մի աշխարհահռչակ գործից, մեկ արևտյան ավելի քիչ հայտնի գործ և նոր գործ կամ դժվար գործ:

Հենց առաջին տարին Կուրտագ կատարվեց, մյուս տարի՝ Լիգետի, Մեսիան... Նաև ամեն տարի կատարում ենք 2-4 նոր գործ, որոնք «Դիլիջանը» պատվիրում է: Անցած տարի դրանց թիվը հասավ 38-ի: Այս տարի ևս 4 նոր գործ պետք է ծնվի: Դա ինձ համար չափազանց հաճելի հանգամանք է: Այս տարվա մի գործը լինելու է Կալիֆորնիայի համալսարանի կոմպոզիցիայի բաժնի ղեկավար ամերիկացի կոմպոզիտոր Դոն Քրոքեթինը (Donald Crockett), հիանալի կոմպոզիտոր, որի գործը նվիրված է լինելու հայոց Արտաշես թագավորին: Եվ ուրեմն Արտաշես հապավումով թեմա պետք է գրվի: Այդպիսի մի գաղափար է, քանի որ ամբողջ ծրագիրը թագավորական է: Լինելու են Բեթհովենի այն գործերը, որոնք նվիրված են Ալեքսանդր առաջինին, «Archduke» տրիոն, Հայդնի «Emperor» կվարտետը: Պետք է ունենանք Միշել Պետրոսյանի պրեմիերան. տրիո է գրել: Լոս-Անջելեսում բնակվող հայր և որդի հիանալի կոմպոզիտորներ Արտաշես և Աշոտ Քարթալյանները պիտի մասնակցեն, նրանք հիանալի երաժիշտներ են և իմ ընկերներն են: Իհարկե միշտ փորձում եմ այնպիսի խմբեր ստեղծել, ում հետ կկարողանանք լավ կաշխատել: Ունեցել ենք իհարկե աստղեր, բայց հիմնականում կատարողները Լոս-Անջելեսում բնակվող բարձր որակի արտիստներ են: Պարտադիր չէ, որ հայ լինեն, բայց կան նաև հայեր: Օրինակ, Կիմ Քաշքաշյանը գալիս է ամեն 2-րդ տարին, այս ապրիլին Սերգեյ Բաբայանը վերջապես եկավ, մյուս տարի նորից գալու է, Անի և Աիդա Կավաֆյաններն են գալիս...

 - Դուք անընդհատ ժամանակակից երաժշտություն եք նվագում, փառատոնը, որի հիմնադիրն եք, ժամանակակից երաժշտության տարածմանն է փաստորեն աջակցում, տրամաբանական է, որ մեր այս հարցը ժամանակակից երաժշտության մասին լինի...

- Հասկանալի է: Այն մարդիկ, ովքեր ասում են՝ չեն սիրում ժամանակակից երաժշտություն, ուղղակի իներցիայով են շարժվում: Եթե մարդ ունի խելք, երևակայություն և եթե կարող է հավանել, օրինակ, ժամանակակից նկարչությունը կամ քանդակագործությունը, ինչպե՞ս կարող է չհավանել ժամանակակից երաժշտությունը: Ուղղակի պետք է պատրաստ լինել և աշխատել անընդհատ: Հաճախ մենք համերգից առաջ պատմում ենք գործի մասին, ներկայացնում ենք՝ ինչի հիման վրա է գրվել գործը, որն է թեման: Այս կերպ դու օգնում ես ունկնդրին, և ես վստահ եմ, որ սա տալիս է իր արդյունքը:

Որպես կատարող՝ ես չեմ կարող չձգտել ժամանակակից երաժշտություն նվագելուն, որովհետև այն ինձ ազատություն է տալիս՝ պատրաստել նոր գործ, առանց այլ կատարման օրինակների: Ոչ մի կլիշե չկա, ոնց որ սար բարձրանաս, բայց նոր ճանապարհով, որով ոչ մեկը դեռ չի անցել: Յուրահատուկ և հաճելի զգացողություն է: Հետո, գիտեք, երաժշտության պատմության մեջ, միշտ էլ ժամանակակից երաժշտություն կատարվել է: Հիշենք, թե Բախի, Վիվալդիի, Շուբերտի օրերին ի՞նչ էին նրանց համերգները: Ժամանակակից երաժշտության համերգներ էին: Իրենք իրենց գործերն էին նվագում: Հետո ինչ-որ բան պատահեց, ինչ-որ բան խաթարվեց: Ավելի շուտ ոչ թե խաթարվեց, այլ, քանի որ երաժիշտները շատ էին տաղանդավոր և շատ առաջ էին հանրությունից, մարդիկ սկսեցին չհասկանալ նրանց, Բարտոկին, Շյոնբերգին…

Վերադառնալով նախորդ մտքիս՝ ունկնդրին սովորեցնելը շատ կարևոր գործ է, քանի որ հին կամ նոր երաժշտություն չկա, կա լավ կամ վատ երաժշտություն: Թեև սկսել եմ շատ զգույշ վերաբերվել այդ լավ ու վատի մասին կարծիքներ հայտնելուն, երբեմն ասում եմ ինձ՝ չէ, բաց դու ո՞վ ես, որ որոշես, կամ ո՞վ ասաց, որ եթե շատ դժվար է լսվում, ուրեմն լավն է (ժպտում է): Օրինակ, վերջերս մտածում էի՝ Նյու Յորքի 1970, 80, 90-ական թվականների կոմպոզիտորները, նրանցից լավագյունները, ասենք՝ Էլիոթ Քարթրը կամ Չարլզ Լորենեն, շատ բարդ, բայց շատ լավ երաժշտություն էին գրում, բայց նույն ոճի մեջ գրող ինչքան ակադեմիկ կոմպոզիտորներ կան, որոնք դժվար երաժշտություն են գրում, որը մեկ անգամ կամ երկու անգամ է կատարվել շատ մեծ ջանքերով, բայց մարդկանց ոչ մի բան չի տվել: Այ այսպես, որքան մեծանում եմ, այնքան դժվարանում է միանգամից քննադատելը:

- Ձեր երեք երեխաներն էլ երաժիշտներ են: Ինչպե՞ս է ստացվել, որ բոլորն էլ ընտրել են երաժշտության բնագավառը:

- Մեր տանը անընդհատ երաժշտություն է հնչում: Մթնոլորտը ամեն դեպքում իր ազդեցությունն ունեցավ երևի: 25 տարի է՝ ես ու կինս ամեն ամառ նվագում ենք Apple Hill-ի փառատոնին, սա կամերային երաժշտության յուրօրինակ կենտրոն է: Մեր երեխաները, կարելի է ասել, այնտեղ են մեծացել: Ինչքան էլ փորձել ենք նրանց համոզել, որ ուրիշ ուղղությամբ գնան, դեռ չի ստացվել: Մեր մեծ տղան թավջութակահար է, աղջիկն էլ այս տարի ավարտում է դպրոցը, ալտ է նվագում, որոշել է դիմել կոնսերվատորիա: Կրտսեր աղջիկս ջութակ և կլարնետ է նվագում, բայց հուսանք, որ մինչև մասնագիտության ընտրություն կատարելը միտքը կփոխի, քանի որ մեկ ընտանիքում այդքան երաժիշտ շատ է (ծիծաղում է): Մենք շատ հպարտանում ենք մեր մեծ տղայով: Նա հիմա Ջուլիարդում է: Անցած աշնանը հաղթեց Ջուլիարդի ամենամյա մրցույթում և համերգ ունեցավ Չիկագոյում Իցհակ Պերլմանի ղեկավարությամբ: Մայիսին էլ Boston Pops-ի հետ ելույթ ունեցավ. դա էլ շատ հաջող անցավ: Այս ամռանն էլ շատ փառատոների պիտի մասնակցի:

- Ի՞նչ խորհուրդներ եք տալիս ձեր երեխաներին, նաև ձեր ուսանողներին: Որո՞նք են երաժշտի համար ամենակարևոր բաները, որոնց մասին անպայման ասում եք նրանց:

- Ամեն երաժիշտ, ուսանող յուրահատուկ է, և հաճախ ես ինձ հոգեբան եմ զգում: Դու պետք է իմանաս՝ ում ինչ ասես կամ ում ինչ չասես: Մի քանի հանդիպումից հետո սկսում ես հասկանալ տաղանդը և հասկանալ, թե ինչ ուղղությամբ կարելի է փորձել: Բայց ճիշտն ասած… ես հաճախ նրանց համար շատ պատասխաններ չունեմ: Ես էլ չգիտեմ հաճախ շատ բաներ և ամեն օր արթնանում եմ ու փորձում ինչ-որ կերպ զարգանալ: Երևի սա եմ սովորեցնում, որ ոչ մի բան ճշգրիտ պատասխան չունի: Միշտ պետք է շարունակել զարգանալ, հարցեր տալ և, իհարկե, մաքրությամբ մոտենանալ այն ամենին, ինչ անում ես: Երաժշտությունը… գիտեք, եթե միամիտ և ազնիվ չէ, կորցնում է իր ուժը: Այդպես:

- Հետևո՞ւմ եք Հայաստանի երաժշտական անցուդարձին:

- Շատ բաներից տեղյակ չեմ: Ֆիլհարմոնիկի համերգացանկն եմ ստանում: Արթուր Ավանեսովն է երբեմն ինֆորմացնում: Բայց երբ այստեղ եմ, նկատում եմ, որ երաժշտական կյանքում կտրտվածություն կա. նկատի ունեմ՝ մարդիկ նախընտրում են իրարից անկախ ինչ-որ բան անել:

- Ինչպե՞ս եք վերաբերում քննադատություններին:

- Առանց քննադատության չի լինի: Սա մի բան է, որից ոչ թե պետք է ողբերգություն սարքել, այլ պետք է օգտագործել: Ես տղայիս ասում եմ՝ շատ մի հավատա, բայց կարող ես օգտվել դրանից:

- Հնարավո՞ր է, որ մի օր դասավանդեք Երևանի պետական կոնսերվատորիայում:

- Սիրով, եթե լինի հնարավորություն:

- Վերադառնանք UCLA-ում Ձեր գործունեությանը: Մի քանի ամիս առաջ այստեղ հյուրընկալեցինք համալսարանի հայկական երաժշտության բաժնում ուսանող երաժիշտներին: Մի փոքր կպատմե՞ք այս նախաձեռնության մասին:

- Արդեն երեք տարի UCLA-ում մի ծրագիր ենք իրականացնում, որը հայկական երաժշտության տարածմանն է ուղղված: Յուրաքանչյուր տարի հինգ ավարտող ուսանող իմ ղեկավարությամբ սովորում է նվագել որոշ հայկական ստեղծագործություններ: Հիանալի մի իրավիճակ է, քանի որ մենք կարող ենք լավագույն ուսանողներին ընտրել՝ մեկ երգիչ և լարային քառյակ: Երրորդ խումբն ավարտվեց այս տարի:

Նախորդ տարի իրենց հետ Մանսուրյանի 3-րդ կվարտետը պատրաստեցինք: Կոմիտաս ենք միշտ ներառում նվագացանկում, այս խումբը նվագում է բազմաթիվ միջոցառումներում, և փաստորեն և՛ համալսարանի, և՛ մեր հպարտությունն է: Հիմա պլաններ ունենք չորրորդը սկսելու: Ջոն Տեր-Թադևևոսյանի 2-րդ կվարտետը պիտի պատրաստենք, որը շատ բարդ գործ է և վերեջերս չի կատարվում: Նրանք սա նվագելու են Լոս Անջելեսում, հուսով եմ, որ հյուրախաղերով Ավստրալիա կգնան: Վերջին խմբի հետ, օրինակ, ապրիլի 24-ին Կոլորադո գնացինք: Մանսուրյան, Բաբաջանյան և Կոմիտաս նվագեցինք:

- Հնարավո՞ր է մի օր հիմնական կազմ ստեղծվի:

- Դեռ չեմ տեսնում այդ հնարավորությունը: Այսինքն, կարծում եմ, որ այս ձևաչափը առայժմ լավ է, քանի որ այսպես շատ երաժիշտների ընդգրկելու հանրավորություն կա, և շատերն են սովորում հայկական երաժշտություն: Եթե մի կազմ լիներ, 4 հոգի կսովորեր, իսկ այսպես 4-րդ կազմն է արդեն, և այդքան երաժիշտ սովորեց հայկական երաժշտություն:

- Ե՞րբ կրկին կլսենք Ձեզ Երևանում:

- Մինչև մյուս հունիս պլաններ չկան (ծիծաղում է ), բայց դեռ առիթներ կլինեն, բնականաբար:

Զրուցեցին Մերի Դոլմազյանը և Աստղիկ Հակոբյանը

 

 

• Created on 09 Հուլիս 2016.
• Hits: 3417

• Նախորդ
• Հաջորդ