Հայաստանում, ցավոք սրտի, բացակայում է երաժիշտների նկատմամբ հարգանքը. Կարեն Սարգսյան

ՀՀ վաստակավոր արտիստ Կարեն Սարգսյանի հետ խոսել ենք նրա աշխատանքի, փորձառության և խորհուրդների մասին:

Գիտեմ, որ տարիներ շարունակ եղել եք Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի երգչախումբի գլխավոր խմբավարը, ի՞նչ նշանակություն ուներ Ձեզ համար այդ երգչախումբը:

Այո, 1993-2018թթ.-ին եղել եմ Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի երգչախմբի ղեկավարը: Աշխատել եմ երկար տարիներ, իրականացրել ենք ինչպես համերգային ծրագրեր, այնպես էլ օպերային ներկայացումներ և շատ ենք շրջագայել հյուրախաղերով: Այս երգչախումը բավականին տարբերվում է մյուս բոլոր երգչախմբերից, որովհետև բացի առանձին հանդես գալուց, այն նաև օպերային ներկայացումների մաս է կազմում: Լինել օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի երգչախմբի գլխավոր խմբավար նշանակում է ունենալ մեծ պատասխանատվություն և լինել ընդհանուր աշխատանքի մեջ: Ղեկավարել եմ Ջ. Վերդիի «Օթելլո», «Տրուբադուր», «Տրավիատա», «Աիդա», Գ. Դոնիցետտիի «Պողիկտոս», Ռ. Լեոնկավալլոյի «Պայացներ», Ա. Տիգրանյանի «Անուշ», Տ. Չուխաջյանի «Արշակ Երկրորդ», Ա. Տերտերյանի «Երկրաշարժ», Ա. Հարությունյանի «Սայաթ Նովա» օպերաների բեմադրությունները։

Այժմ ղեկավարում եք Գրիգոր Լուսավորիչ մայր եկեղեցու և ԵՊՀ մշակույթի կենտրոնի երգչախմբերը, ինչպե՞ս եք կարողանում այդ մեծ աշխատանքը հասցնել այսօրվա կյանքի ռիթմի հետ կամ տեղավորել Ձեր ժամանակացույցում:

Իմ ամբողջ կյանքում ես աշխատել եմ բավականին մեծ տեմպով ու ռիթմով, 21 տարեկանից ղեկավարել եմ բազմաթիվ երգչախմբեր և՛ Հայաստանում, և՛ արտերկրում, աշխատել եմ նույնիսկ քնելու հաշվին: Հիմա ինձ համար շատ ավելի հանգիստ շրջան է, որովհետև այժմ ղեկավարում եմ ընդամենը երկու երգչախումբ, որն ինձ համար շատ մեծ դժվարություն չէ:

Ավելի հեշտ է աշխատել պրոֆեսիոնա՞լ երգիչների հետ, թե՞ ուսանողների:

Այս դեպքում ավելի կարևոր է մեթոդակարգը: Յուրաքանչյուրի հետ ցուցաբերում ենք համապատասխան մոտեցում: Խնդիրն այն է, որ այդ ամենը պետք է ղեկավարը հասկանա և կիրառի այդ մեթոդները: Դա ոչ մի տեղ չեն սովորեցնում, այն ձեռք ենք բերում փորձառությունից:

Երբ ինչ-որ մի առիթով Սիդնեյ քաղաքում էի, ընկերներիցս մեկն ինձ ասաց. «Դու նույնիսկ կարող ես ղեկավարել սիրամարգներից կազմված երգչախումբը»: Սա, իհարկե, հումորային մեջբերում է, բայց նշանակում է այն, որ լավ երգչախումբ ունենալու համար պետք չէ հավաքել աշխարհի ամենալավ օպերային ձայները, պետք է ունենալ լավ ղեկավար, որը կկարողանա ամեն ինչ ճիշտ համակարգել ու աշխատել:

Հյուրախաղերով և հրավերներով շատ եք լինում Եվրոպայում, Բալթյան երկրներում, Ռուսաստանում: Ինձ հետաքրքիր է Ձեր կարծիքն այն տարբերության մասին, թե ինչպես են ընդունում դասական երաժշտությունը դրսում և մեր երկրում:

Ցավոտ հարց էր ինձ համար, որովհետև ես կուզենայի, որ ինչքան Եվրոպայում է ընդունված դասական երաժշտությունը, դրա կիսով չափ ընդունված լիներ Հայաստանում: Ինչքան էլ մենք կամ իմ ուսուցիչները աշխատեցինք, ցավոք, Հայաստանում ոչինչ չփոխվեց: Մեր աշխատանքը չի տվել այն, ինչ կուզենայի հիմա տեսնել: Ես վախենում եմ, որ մեզանից հետո էլ ավելի հետ կգնա ամեն ինչ: Ցավով եմ ասում, բայց մարդիկ դասական երաժշտությունից հեռանում են՝ չհասկանալով դրա արժեքը: Ես նայում եմ մարդկանց և խղճում եմ, որովհետև այդքան տարի ապրում են և չեն հասկանում դասական երաժշտության բերկրանքը:

Հայաստանից բացի ղեկավարել եք նաև երգչախմբեր արտասահմանում: Արդյոք փոխվե՞լ են հայացքներ մասնագիտության վերաբերյալ:

Ինձ մոտ, իհարկե, ոչ, հայացքներ չեն փոխվել: Ուղղակի մի բան եմ ուզում նշել, որ  դրսում երաժիշտ մարդկանց ավելի շատ են հարգում, այդ տարբերությունը շատ ցայտուն է: Ես հինգ տարի շարունակ գերմանացիների հետ աշխատել եմ Գերմանիայում, և երբ մի առիթով ինձ հրավիրեցին ռեստորան, պարզվեց դա ֆուտբոլի հավաքականի բազան էր, որտեղ պետք է ընթրեին նաև ֆուտբոլիստները, իսկ նրանք, իմանալով, որ Հայաստանից երաժիշտ է հյուր եկել իրենց երկիր, հերթ էին կանգնել, որպեսզի բարևեին և ծանոթանային ինձ հետ: Ու հիշում եմ` նրանցից մեկն ինձ ասաց, որ նրանք բոլորը փոքր տարիքից երազում են դառնալ օպերային տենոր, բայց եթե չի ստացվում, դառնում են ֆուտբոլիստ: Այ սա է խոսում հարգանքի մասին, մեզ մոտ, ցավոք սրտի, սա բացակայում է:

Իսկ երբևէ ցանկացե՞լ եք մնալ և աշխատել արտերկրում:

Ասեմ, գայթակղություններ շատ-շատ են եղել, ինչպես նաև առիթներ: Հնարավորություններ եմ ունեցել դրսում աշխատելու ու ապրելու, բայց հայրենիքի հանդեպ սերն ինձ երբեք թույլ չի տվել հեռանալ: Ինձ ճանաչող բոլոր մարդիկ կարող են ասել, որ ես երբեք դրոշակը ձեռքիս չեմ ասել, որ ես հայրենասեր եմ: Երբեք չեմ ձուլվում ամբոխի մեջ, նույնիսկ մութ ու ցուրտ տարիներին, ես նախընտրում էի ապրել իմ երկրում: Աշխատանքի բերումով շատ երկրներում եմ եղել, բայց միշտ ասել եմ, որ այդտեղ ապրելու տեղ չէ: Երբեք չեմ ասել այս խոսքերը, բայց այո, ես հայրենասեր եմ ու չեմ ունեցել ցանկություն դրսում ապրելու:

Հիմա ի՞նչ ուղղությամբ է աճում և զարգանում ԵՊՀ մշակույթի կենտրոնի երգչախումբը:

Իմ ղեկավարած երկու երգչախմբերն էլ ունեն տարբեր խնդիրներ ու գործառույթներ: Ուսանողական երգչախմբում արագ են փոխվում են սերունդները, որովհետև մի մասի հետ աշխատում ես, հետո ավարտում են, գնում են և գալիս են նորերը, սկսում ես նույն ձևով աշխատել նորերի հետ: Եթե համեմատենք 2006 թվականին ստեղծված երգչախմբի հետ, ապա նույնիսկ անզեն աչքով առաջընթացը նկատելի է: Հիմա այնքան է առաջընթացը, որ երգչախումբը կարողանում է օպերետ երգել: Ունենում ենք բազմաթիվ միջոցառումներ, համերգներ, նաև առաջարկներ: Մասնակցում ենք մրցույթների և փառատոների:

Ավելի շատ  ո՞ր տարիքային խումբն է հաճախում Ձեր համերգներին:

Վերջին տարիներին, երբ օպերայում էի աշխատում, երիտասարդներ շատ էի տեսնում, բայց հիմնականում գալիս էին այն մարդիկ, որոնք ուղիղ կապ ունեն երաժշտության հետ. կոնսերվատորիայի ուսանողներ են կամ եկել են տեսնելու, թե ինչպես են հանդես գալիս իրենց ընկերները և բարեկամները: Շատ քիչ երիտասարդներ են, որ իսկապես հետաքրքրված են, հիմնականում գալիս էին մեծահասակ մարդիկ, որոնք ժամանակին լսել են Միհրան Երկաթին, Նար Հովհաննիսյանին, Գոհար Գասպարյանին և այն մեծերին, որ մենք ունեցել ենք և որոնց շնորհիվ օպերան դարձել է սիրելի և հարազատ: Իսկ համալսարանական միջոցառումների ժամանակ տարիքային խմբերը շատ տարբեր են, բայց հիմնականում երիտասարդներ են:

Ունեք երկար տարիների աշխատանքային փորձ ու իրականացրել եք մեծ գործեր: Ի՞նչ դժվարությունների և խոչընդոտների եք հանդիպել:

Չեմ կարող ասել, որ լուրջ խոչընդոտների և դժվարությունների եմ հանդիպել: Եղել են ուղղակի անհամաձայնություններ, որոնք աշխատանքում շատ են լինում: Կարող եմ մի դեպք պատմել:  Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու 1700-ամյակի հանդիսությունների շրջանակներում բեմադրեցինք «Կարմեն» օպերան: Իհարկե, այն իմ ամենասիրելի օպերաներից է, և ես շատ էի ուզում, որ այն բեմադրենք, բայց ոչ այդ միջոցառումների շրջանակում: Ուղղակի այդ ժամանակ կարող էին հովանավորել ընդամենը մեկ օպերա, և մենք ընտրեցինք «Կարմեն»-ը, քանի որ այդ հանճարեղ երաժշտությունը միշտ պետք է լինի:

Ի՞նչ հետաքրքիր հիշողություններ կհիշեք առաջին բեմերից:

Իհարկե, հետաքրքիր դրվագներ շատ են եղել, բայց այս մեկը լավ եմ հիշում: Երբ ավարտել էի համալսարանը, ղեկավարում էի Երևանի պետական համալսարանի երգչախումբը: Ռիգայի համալսարաններից մեկում միջոցառման էինք մասնակցում, մեզանից բացի այնտեղ էին նաև Լուսինե Զաքարանը և Խորեն Պալյանը: Երգչախմբի և Լուսինե Զաքարյանի ելույթն էր, այն պահին, երբ երգում էր Լուսինեն, ես մի պահ վերև նայեցի ու տեսա աստղազարդ երկինքը: Այդ պահին ինձ թվաց, թե ես հոգեկան շեղում եմ ստանում, ինձ հետ մի բան այն չէ, ինչ-որ բան է կատարվում: Հետո իմացա, որ այդ դահլիճի առաստաղը ապակի է, և ես այդ օրն ուղղակի գեղեցիկ երկինքն էի տեսնում, և ինձ հետ ամեն բան նորմալ էր: Սա միշտ հիշում եմ և ծիծաղում:

Գիտեմ, որ սիրում եք կարդալ, կնշե՞ք՝ ինչ գրքեր եք նախընտրում և ի՞նչ գրքեր խորհուրդ կտաք, որ կարդան մեր երիտասարդները:

Ես 5-6 տարեկանից մեծացել եմ դասական գրականության հետ միասին և շարունակում եմ կարդալ մինչ օրս: Չեմ կարող ասել` հետ եմ մնում մեր ժամանակներից, թե ոչ, բայց այսօրվա գրականությունն ինձ համար «fast food»-ի նման մի բան է. այդ րոպեին կարդում եմ, մյուսին՝ արդեն մոռացված է: Ժամանակակից գրականությունից հազվադեպ գործեր եմ հանդիպել, որ ինձ դուր են եկել: Ես նախընտրում եմ դասական գրականություն և երիտասարդներին խորհուրդ եմ տալիս, որ կարդան և՛ հայ, և՛ ռուս, և՛ եվրոպական դասական գրականություն: Առաջներում շատ եմ կարդացել 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի գրող Դրայզերի գործերը: Այն ժամանակ իմ ընկերներին միշտ խորհուրդ էի տալիս, որ կարդան Դրայզեր. նա նկարագրում էր, թե ինչ է տեղի ունենում կապիտալիզմի ժամանակ և այլն: Սա որպես օրինակ ներկայացրի, բայց եթե թվեմ լավ հեղինակների, կգամ Հոմերոսից մինչև Չինգիզ Այթմատով:

Կնշե՞ք Ձեր սիրելի կոմպոզիտորների եռյակը:

Իրականում երաժիշտի համար սա բարդ հարց է, քանի որ դժվար է առանձնացնելը: Բայց իմ հոգու մեջ բացառիկ տեղ ունեն Մոցարտը, Վերդին և Բեթհովենը: Դա, իհարկե, չի նշանակում, որ ես մնացած բոլոր մեծն կոմպոզիտորներին չեմ առանձնացնում. ես հարգում և գնահատում եմ բոլորի աշխատանքը, և նրանք ուրիշ արժեքներ են, լինի հայ, թե այլազգի:

Ձեր կյանքում կա՞ որևէ կարևոր միտք և կամ գործ, որ դեռ չեք հասցրել իրականացնել:

Այս պահին չեմ մտաբերում այնպիսի մի բան, որ կուզենայի անել ու չեմ արել: Իմ կյանքում ինչ նախընտրելի ստեղծգործություններ, որ եղել են, ես դրանք իրականացրել եմ: Ինչպես զրույցի ընթացքում նշեցի, ինձ համար շատ կարևոր էր «Կարմեն» օպերան բեմ հանել, և դա ստացվեց մեզ մոտ, մենք դա իրականացրինք նաև Հայաստանի սահմաններից դուրս:

Իսկ հավանու՞մ եք հին օպերաների ժամանակակից մոտեցումները:

Հիմա, իհարկե, շատ են անում այդ ձևով: Շատ եմ նայել օպերաներ թե՛ այստեղ, թե՛ դրսում, տեսել եմ բազմաթիվ նմանօրինակ բաներ, բայց ես հավանություն չեմ տալիս այդ ամենին: Սինգապուրում նայել եմ ժամանակակից օպերա՝ ժամանակակից հագուստներով և երաժշտությամբ, որն ինձ շատ է դուր եկել: Եթե ուզում են անել ժամանակակից չափանիշներով, ապա պետք է գրել նոր օպերա, որը ստացված կլինի, քան թե հին ժամանակները ներկայացնել նորով:

Ի՞նչ խորհուրդներ կտաք սկսնակ դիրիժորներին:

Խորհուրդ եմ տալիս, որ շատ կարդան գեղարվեստական գրականություն: Ձեռք բերեն գիտելիքներ, ոչ միայն մասնագիտական, այլ նաև ընդհանուր: Դիրիժորը միայն մատիկները շարժել չպետք է իմանա, պետք է կարողանա ղեկավարել նաև գիտելիքով, միանշանակ լինի բանիմաց և խելացի:

Կա՞ մի հարց, որի պատասխանն ունեք, բայց այսքան ժամանակ այն Ձեզ չեն ուղղել:

Երևի դա վերաբերում է քաղաքականությանը: Իհարկե ես բոլոր իրողությունների վերաբերյալ ունեմ իմ կարծիքն ու նույնիսկ տանջալից մտքերը, բայց քանի որ ես գործի մարդ եմ, ես գիտեմ, որ ձեռքս բարձրացնում և իջեցնում եմ, պետք է հնչյուն դուրս գա. դա պատասխանատու աշխատանք է ինձ համար: Ես չեմ սիրում անիմաստ խոսել, եթե իմ ձեռքին ոչինչ չկա: Սիրում եմ, երբ ինչ-որ բան եմ անում և վերջում տեսնում եմ արդյունքը:

Ի՞նչ է պակասում մեր հայ հասարակությանը:

Գրագիտություն, գիտելիք, քաղաքավարություն, մարդասիրություն: Շատ բան է պակասում, նույնիսկ չգիտեմ` որն ասել: Դա շատ ցավոտ հարց է ինձ համար, որովհետև ամեն քայլափոխի, եթե ես ուշադրությունս կենտրոնացնեմ երևույթների վրա, կխելագարվեմ, սկսած՝ հարևաններից, աշխատանքային ընկերներից, տաքսու վարորդներից: Ես չեմ քննադատում մարդկանց, բայց շատ կուզենայի, որ գոնե մի քանի աստիճան բարձր լիներ մեր հասարակությունը: Ես այդ փաստից շատ վատ եմ զգում ինձ և հույս էլ չունեմ, որ մի օր ինչ-որ բան կփոխվի, ես սին հույսեր չեմ կապում, մեր կյանքի ընթացքը՝ մանկապարտեզ, դպրոց, համալսարան և կրթական մակարդակը, չի տանում դրան: Մեզ մոտ միայն կան լավ անհատներ, որոնք անկախ ամեն ինչից միշտ առանձնանում են իրենց որակներով:

Զրուցեց Վարսիկ Սահրադյանը

  • Created on .
  • Hits: 1260

Կայքը գործում է ՀՀ մշակույթի նախարարության աջակցությամբ։

© 2021 Cultural.am. Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ օրենսդրությամբ: Կայքի հրապարակումների մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման ժամանակ հղումը կայքին պարտադիր է: