Ես այստեղ եմ ապրում
(Հակոբ Հակոբյանի «Ներհայեցում» խորագրով հետմահու ցուցահանդեսը)
Երկրագնդի վերին շերտի փուխր, գորշագույն նյութի վրա ընկնող կաթիլը բաժանվում է հազարավոր մասերի: Փոխվում է կաթիլների ծավալը, ձայնը, երանգը, անկման ձևը, որի մասին երկինքը չգիտի: Եվ անձրևի կաթիլները, որոնք արդեն անձրևի կաթիլներ չեն, փուխր, գորշագույն նյութի վրա շաղախում են իրենց գույնը՝ հողը: Սևը և սպիտակը, օխրան, որի մասին խորհում են Հակոբ Հակոբյանի բնապատկերներն ու դիմանկարները, այդ հողի խառնուքն են: Հողը, որպես կտավների գլխավոր նյութ, աշխարհի մակերեսի հետ առնչություն չունի, և ոչ էլ երկինքն է հողի հակադիրը, քանի որ ոչ մի հստակ գծով դրանք զատորոշված չեն (տես՝ «Ամպը» կտավը, 1974թ.):
«Ձուկ տապակող կինը» (1962) կտավում կնոջ այտը, նուրբ գլխաշորը, տապակվող ձուկը, «Վիշտը» (1961) կտավում գլխիկոր տղայի տխրության ծավալը, «Մատուցողը» (1959) կտավում մատուցողի հալչող պարանոցը, սկուտեղի վրա դրված սրճեփը. բոլորը հողից են, ինչպես ամայի դաշտերը, խաղողի որթատունկերը, հին այգիները, արմտիքները, Երևանի բակերն ու Գյումրիի փողոցները:
Հողը հին հիշատակություն ունի՝ կապվում է մարդարարության հետ, սակայն նրա նշանակալիությունը թերագնահատվում է: Ամենօրյա օգտագործումը մոռացության է մատնում դեռ Ադամից առաջ եղած այս խտության բնույթը, որի մասին աղբյուրները խիստ սակավ են: Հողի առանձնության պատմությունը դեռևս գրված չէ: Հորինել այդ պատմությունը՝ կնշանակի մերժել հողի առանձնությունը և տեղադրել այն մարդկության պատմության շրջափուլերի մեջ: Ուրեմն մնում է վրձնել՝ փորձելով որոշակիորեն սահմանել հողը տեսնելու կերպը: Հակոբ Հակոբյանի հողե բնապատկերների նկարագիրը գուցե վերհուշն է եգիպտական քաղաքների՝ Ալեքսանդրիայի, Կահիրեի ավազափոշու, Կիպրոսի ափամերձ աղեղների փափկության, Գյումրիի անսեթևեթ լանդշաֆտի, որոնք պարզվելով նույնանում են և փոխադրվում ցամաքից ցամաք:
«Հայկական մոտիվում» (1968) մի քանի գլաքարից, եղեգներից, գետից այն կողմ հարթավայր է, որ անապատ է հիշեցնում: Հարթավայրի կենտրոնում կանգնած է մի ծառ՝ իր ստվերաբծով, հետևում տեղ-տեղ սիմետրիկ կնճիռներ և քարակույտերով բլուրներ են: Եվ այսքանը: Թվում է՝ ամեն ինչ նոր է սկսվում, բայց, այնուհանդերձ, ավարտված է: Ծառը և ստվերաբիծը շարունակվելու հնարավորություն չունեն և ոչ էլ պարզապես կտավում լինելու համար են գեղանկարվել: Հակոբ Հակոբյանը պատկերացումների նկարիչ չէ, նրա կտավներում Հայաստանի հրապարակային ու երևակայական կողմերը չես գտնի: Այս վայրերը, տեղանքները, հարթությունները, ճանապարհները, նեղուցները պահանջված չեն՝ զուրկ հիշողության մեջ ամրագրվելու հատկություններից: «Ես այստեղ եմ ապրում, այս՝ ինքն իրեն չգեղեցկացնող լռություններում, փշեր հիշեցնող ծառերի, դերբուկների, կանգնած գետերի ու խոտի դեզերը շոյող մալուխների միջև»:
Սա նկարները դիտող համոզմունքի լեզուն է, բիբերը, որոնց մեջ ամեն օր կրկնվել են կիսաթարմ ցողուններով սխտորները, պիջակների կտրուկ ծալքերը, ապխտած ձկների չորությունը, և կրկնվել է մի կողմ ընկած իրականության բեկորը:
Հեռացող ժամանակի մեջ բնապատկերներն ավելի ու ավելի են դանդաղում, փոխվում են միայն մասնակիցները, որոնք վերադառնում են նույն բաղադրությանը: Մանեկեններն ու մարդուկ-ջարդուկները՝ հողե, աքցանները, ունելյակներն ու հագուստները՝ չոր, միահալվածք: Դանդաղորեն Հակոբ Հակոբյանի նոր բնակիչները գրավում են բնապատկերների ու սենյակների տարածությունը՝ միջամտելով լռության ընթացքին: Նրանք նշանավորվում են բացերախ զվարթությամբ ու տագնապով, իսկ գործողություններն ու մտքերը ուղերձներ չեն կանխորոշում, հասցեատեր չունեն, հետևաբար հող են - գերեզման-ոչնչություն:
Այսպիսով՝ ավարտից հետո երկրագնդի վերին շերտի փուխր, գորշագույն նյութի պատմությունը նորից է սկսվում, այն մեղմաշունչ քսվածքներից, երբ առանց բառերի ու հնչյունային հնարավորությունների դու կարող ես ասել. «Ես այստեղ եմ ապրում»:
Արամ Պաչյան
- Created on .
- Hits: 5657