Կատյա Պետրովսկայա. Փորձել եմ բառերի վրայով քայլել այնպես, ինչպես մարդն՝ ականապատ դաշտում

Ամեն տարի ամռանը Գերմանիայում անցկացվում է աշխարհի ամենահեղինակավոր գրական մրցանակաբաշխություններից մեկը: Այն նաեւ ամենաթանկ ու ամենահին մրցանակաբաշխություններից մեկն է Եվրոպայում: Խոսքը Ինգեբորգ Բախմանի անվան գրական մրցանակի մասին է: Նախապես ընտրված հարյուրավոր հայտերից ժյուրին իրենց աշխատանքները ներկայացնելու հնարավորություն է տալիս 14 մասնակցի: Երեք օր տեւող ընթերցանության օրերի շրջանակում նրանք կարդում են իրենց տեքստերը եւ վերջում ընտրվում է հաղթող հեղինակը, որն ստանում է գիրքը հրատարակելու հնարավորություն ու 25 հազար եվրո դրամական պարգեւ: Գերմանալեզու ժամանակակից գրականության մասին մի փոքր պատկերացում կազմելու իմ որոնումներից մեկի ժամանակ ձեռքումս հայտնվեցին տարբեր տարիներին այս մրցանակին արժանացած մի քանի հեղինակների տեքստեր: Դրանցիցի մեկը ես կարդացի մի քանի անգամ: Նախ որովհետեւ վերջին շրջանում ինձ հանդիպած ամենագրավիչ տեքստն էր, եւ երկրորդ՝ ես չէի կարողանում հավատալ, որ հեղինակը Գերմանիա է տեղափոխվել իր գերմաներեն գրքի հրատարակությունից 14 տարի առաջ՝ առանց գերմաներն մի բառ իմանալու:

Խոսքը լրագրող, գրող Կատյա Պետրովսկայայի մասին է: Նա ծնվել է Կիեւում, ապա սովորել Մոսկվայում, Տարտուի համալսարանում: 1999 թվականին հաստատվել է Բեռլինում: Սկզբում աշխատել է որպես լրագրող ռուսալեզու պարբերականներում, այնուհետեւ նրա հոդվածները տպագրվել են նաեւ «Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung»-ում:

«Երեւի Եսթեր»: Այսպես է վերնագրել հեղինակն իր գիրքը, այսպես էր վերնագրված նաեւ ֆրագմենտը, որը Կատյա Պետրովսկայան 2013 թվականին ներկայացրել էր «Ինգեբորգ Բախման» գրական մրցանակին: Գրողը փորձել է վերականգնել իր ընտանիքի պատմությունը, որտեղ գլխավոր հերոսուհին նրա հրեական ծագմամբ նախատատն է՝ երեւի Եսթերը, երեւի, որովհետեւ ընտանիքի անդամներից որեւէ մեկը այդպես էլ չի իմացել, թե ինչ է նրա անունն իրականում: Հրատարակության առաջին ամսում գիրքը դարձավ բեսթսելլեր. վաճառվեց ավելի քան 20 հազար օրինակ:

«Այս գրքում ամեն բան ճիշտ է, բացի գերմաներենից»,- ասում է հեղինակը՝ անկեղծորեն խոստովանելով, որ պատմությունը գրել սկսել է իր ընկերների համար եւ բնավ չէր մտածում, որ երբեւէ նրանցից բացի մեկ ուրիշն էլ կկարդա այն:

Իմ զրուցակիցը Կատյա Պետրովսկայան է:

Երբ դու հայտնվում ես Գերմանիայում, անընդհատ բախվում ես այն մեղքի զգացմանը, որն ունեն գերմանացիները, ես հաճախ մտածում եմ, որ սա շատ արմատացած կոմպլեքս է, երբեմն նաեւ արհեստականորեն անհաղթահարելի դարձված: Նման պարագայում քեզ անդադար զսպող ազդակներ են գալիս, երբ Հոլոքոստի կամ Հիտլերի մասին որեւէ բան ես ուզում ասել: Դուք գիրքը գրել սկսելուց առաջ բախվե՞լ եք արդյոք այդ զգացողությանը եւ եթե այո, ինչպե՞ս եք հաղթահարել այն:

Անկեղծ ասած, գերմանացիների այդ զգացմանը ես ավելի համակրանքով եմ վերաբերվում, քան ռուսական հռետորաբանությանը: Այստեղ հստակ տեսանելի է, թե ինչ է ստացվել հաղթողից եւ ինչ՝ պարտվողից, այն, թե ինչպիսի պատասխանատվություն ունեն պարտվողները ու թե որքան լուրջ են մոտենում այն հարցին, թե ինչ են արել պատմության հետ: Համեմատության համար պիտի նշեմ, որ այս կոմպլեքսը, օրինակ, ավստրիացները բնավ չունեն, թեեւ այս ամենի անմիջական առաջնորդը հենց այս երկրից էր, իրենք կուսակցության շարքերում էին եւ կազմակերպչական շատ հարցերում գուցե ավելի ակտիվ էին, քան գերմանացիները, ու երբ մենք այս մեղավորության զգացման մասին ենք խոսում, ես ինձ ժամանակ առ ժամանակ հարց եմ տալիս, թե ինչու այս նույն զգացողությունը Սովետական Միությունում չկար, որովհետեւ Սովետական Միությունն էլ այս պատերազմում մեղքի իր բաժինն ուներ: Ես նկատի ունեմ հենց պատերազմի սկիզբը: Իհարկե հետագայում դեպքերը այլ կերպ դասավորվեցին, բայց սկզբնապես պատասխանատու էին երկու կողմերն էլ:

Այո, ինչպես դուք եք նշում, երբեմն բավականին չափազանցված է այս նեւրոզը եւ կրթական համակարգում այդ ամենի առկայությունն էլ մի փոքր չափազանցված մասշտաբներով է: Հավատացնում եմ Ձեզ, գերմանացի նոր սերունդը այնքան հոգնած է այս ամենից, այդ ամենն այնքան ծանրացած է նրանց վրա եւ իրենք այնքան են ուզում դա թոթափել, արդարացիորեն իհարկե:

Ես անպայման մի բան էլ եմ ուզում նշել: Իրականում մարդիկ, որոնք անմիջական կրողը չեն այդ ամենի, երկու կողմի ժառանգներն էլ, չեն տարբերակվում հասարակության մեջ. ես ոչ մի հատուկ վերաբերմունքի չեմ արժանանում, չէ՞, այն բանի համար, որ իմ նախնիները զոհ են, ոչ էլ այսօրվա իմ տարեկից գերմանացին մեղադրվում է, որ իր նախնին նման բան է արել: Այսօր այս հարցերով առօրյան լցնելն անիմաստ է:

Պատմությունը այնպիսին է, որ ազգայնականությունը կառուցվում է այս կամ այն պատերազմում զոհ կամ հաղթող լինելու փաստը շահարկելով, ֆենոմենալ է այն, թե ինչպես է այս ամենը տեղի ունենում: Շատ բան հենց սրա տակ է թաքցնում քաղաքականությունը:

Վերադառնալով հարցին. մինչեւ գիրքը գրելը ես իրականում հաճախ եմ առնչվել այս թեմային: Անգամ Վենետիկում ճարտարապետական մի գիտաժողովի ժամանակ Բաբի յարի մասին զեկույց եմ կարդացել: Նաեւ առօրյա շփումներում, իհարկե բախվում ես այս ամենին, բայց շարքային գերմանացին ու ես այս հարցում նույն կարծիքն ունենք եւ երբ զրուցում ենք, զրուցում ենք բաց եւ ազատ. ես զոհ չեմ այլեւս, նա էլ մեղադրյալ չէ:

Դուք Ձեր հարցազրույցներից մեկում, խոսելով Ձեր գրքի հրապարակումից հետո եղած արձագանքի մասին, նշում եք, որ մարդը հանկարծ կամերային երաժշտության դահլիճում հայտնվելու փոխարեն, հայտնվում է ստադիոնում: Ես ճիշտ եմ հասկանում, որ այդ «ստադիոնում հայտնվելը» ճնշում էր Ձեզ:

Ես մի օր արթնացա ու բոլորը սկսեցին ինձ հարցեր տալ Հոլոքոստի մասին: Ես մասնագետ չեմ, ես պատմաբան չեմ, ես շատ բան չգիտեմ, ես անձնական պատմություն էի պատմել, դժվարությամբ էի պատմել: Ես չէի կարողանում համակերպել այն բանի հետ, որ «աուշվից» բառը պիցցայի կտորի պես կարող է պտտվել մարդկանց բերաններում, ինչպես նաեւ «մահ» բառը կամ թեկուզ «սեր» բառը: Մարդիկ այս ամենի մասին այնքան առօրեական են խոսում: Իսկ ես իմ ամբողջ գրքում փորձել էի այս բառերի վրայով քայլել, ինչպես մարդն ականապատ դաշտում կքայլեր: Ես չեմ կարող «կենտրոնացում» բառն օգտագործել առանց դրա մասին մտածելու, ես չեմ կարող «ընտրություն» բառը կիրառել առանց դրա մասին մտածելու: Գիտեք, այս ամենին գումարվում է մեկ այլ տարօրինակ զգացողություն եւս. դու կարդում ես դաժան մի պատմություն, ծանր պատմություն եւ երբ ավարտում ես այն, բարձրացնում ես գլուխդ եւ տեսնում ես, որ մարդիկ ժպտում են ու երջանիկ են: Թեեւ եթե անկեղծ լինեմ, ես գիտեմ սրա պատճառը, պատճառը այս պատմության մեջ եղած շատ հումորային դրվագներն են, բայց դրանք այլ բանի համար են գրվել, հումորը արվում է ոչ թե նրա համար, որ ամենը ծիծաղելի է, ոչ, դա արվում է, երբ մարդն այլեւս ի վիճակի չէ նայել իրականությանը, ի վիճակի չէ ընդունել այդ իրականությունը, համակերպվել դրա հետ:

Սովորաբար, անգամ, երբ մարդը մայրենի լեզվով է գրում, շատ բարդ է տեքստին ռիթմ հաղորդելը, ռիթմ, որը կա Ձեր գրքում: Ձեզ ինչպես է հաջողվել օտար լեզվով նման պոետիկ տեքստ գրել: Ինձ նաեւ հարցի տեխնիկական մասն է հետաքրքիր, ի՞նչ էիք անում, օրինակ, երբ գերմաներեն բառը չգիտեիք, աշխատո՞ւմ էիք բառարանով, ինչպե՞ս էր տեղի ունենում այդ ամենը:

Նախ երեւի անդրադառնամ հարցին, թե ինչու գերմաներեն: Ես որպես Խորհրդային Միություն ծնված, մեծացած երեխա, այնքան հակասական զգացմունքներ եմ ունեցել այս լեզվի հետ կապված: Մի կողմից մենք սովետական երգչախմբում Բախ էիք երգում, մյուս կողմից գոռում էինք «Հենդե հոխ» ու «Հիտլեր կապուտ»: Գերմաներենի հետ իմ հարաբերությունները այսքանն էին: Եւ երբ ես 28 տարեկանում սկսեցի սովորել այս լեզուն, սկսեցի ավելի շատ մտածել լեզվի մեղավորության մասին: Եվ գերմաներենը ինձ համար անմեղ դարձնելու համար սկսեցի գրել գերմաներեն: Իսկ ահա երգչախումբից, որի մասին ասում եմ ու որտեղ ես 10 տարի երգել եմ, ինձ մնաց ռիթմը: Այն միշտ իմ գլխում է: Բացի այդ, մենք բոլորս մեծացել են ռուսական պոեզիայի ազդեցությամբ... ռուս գրականության արծաթե դարի պոեզիայի ռիթմը, օրինակ, մշտապես ուղեկցել է ինձ:

Լեզուն դարձավ իմ հերոսը այս գրքում: Պատմությունն այնքան հստակ էր ու այնքան փաստական, որ միակ բանը, որի հետ ես խաղալ կարող էի, որը ես փոխել կարող էի, որտեղ ես ստեղծագործել կարող էի, մնում էր լեզուն:

Ես մի օր մանկական խաղահրապարակում ծանոթացա մի գերմանացի կնոջ հետ, որի հետ հետագայում ընկերացանք, եւ նա սկսեց ստուգել իմ գերմաներեն առաջին տեքստերը: Նա ինչ-որ կերպ հասկացավ, թե որտեղ է իմ հնարավորությունների գագաթնակետը եւ ստիպեց ինձ հասնել այդ կետին: Նա դարձավ միաժամանակ իմ ուսուցիչն ու մուսան, ու այո, ես սկզբում բառերը փնտրում էի գուգլում: Հետոո մենք աշխատում էինք միասին ժամերով, ես ասում էի՝ այստեղ ես ինչ-որ փափուկ բառ եմ փնտրում, ինքը ասում էր՝ փափուկ, ես ասում էի՝ ոչ, ես մի բառ եմ փնտրում, որ բաղկացած լինի չորս վանկից:

Ես գրում էի ինչպես մարդկանց մեծամասնությունը, որի մայրենի լեզուն չի գերմաներենը, առանց հոդերի, սխալ խոնարհումներով, հետո նա ուղղում էր ու տեքստի ռիթմը փոխվում էր, ես նորից էի սկսում աշխատել այս անգամ արդեն ուղղված տեքստի վրա ու երբեմն իսկապես նույն տեքստից վերջում համակարգչիս մեջ 20-30 տարբերակ էր լինում: Սա ահռելի մեծ աշխատանք էր:

Իմ խորին համոզմամբ, եթե մարդը ձեռքն է վերցնում թուղթն ու գրիչը, ուրեմն հաշտ չէ շրջապատող իրկանության հետ: Ինչպիսի՞ն են Ձեր հարաբերությունները այդ իրականության հետ:

Ես երբեք հաշտ չեմ եղել դրա հետ, անգամ այն ժամանակ, երբ չէի գրում: Եթե անկեղծ լինեմ, ես շատ կապված էլ չեմ իրականությանը, մի տեսակ հիմա այս բառի հետ էլ հարաբերություններս լավ չեն: Ինձ թվում է՝ մենք չգիտենք, թե ինչ նկատի ունենք «իրականություն» ասելով: Մեր այն մասը որ ֆեյսբուքում է կամ ինստագրամում, իրականության մե՞ջ է, թե՞ ոչ: Կամ այս մարդիկ ավելի շա՞տ են իրականության մեջ, քան այն մեկը, որ հիմա նստած համակարգչի մոտ սպասում է Աստծո նամակին:

Ամեն բան այնքան խառնված է, որ դժվար է ասել, թե որ իրականության մասին է խոսքը: Հիմա կարող է թվալ, որ ես շատ եմ հետաքրքրված քաղաքականությամբ, բայց, այո, ամենալավ օրինակները իրականության եւ դրանից կտրված լինելու, հենց քաղաքականության մեջ են: Մարդիկ երկար ժամանակ մտածում էին, որ Թրամփը կատակ է, գոյություն չունեցող մի բան, բայց այդպես չէ, նա կա, նա գոյություն ունի իրականում: 20 տարի առաջ մարդիկ մտածում էին, որ Պուտինն էլ է կատակ: Նա բադերի հետ է թռչում  եւ մերկ ձիավարում է ընդամենը: Բայց սուզանավը խորտակվեց: Եվ այդ ամենը նրանից է, որ մենք վատ հարաբերությունների մեջ ենք իրականության հետ, մենք վատ հիշողություն ունեք: Նույն ռուս-ուկրաինական պատերազմը, այն ոչ այլ ինչ էր, քան հիշողության մշակույթի բացակայության հետեւանք:

Այս գիրքը վերադարձ է: Կցանկանայի, որ մենք վերադարձի վախերի մասին խոսենք: Մարդու ու նրա կայացրած վերադարձի որոշման հարաբերությունների մասին: Մենք ինչո՞ւ ենք վերադառնում: Ինչո՞ւ է մարդը առհասարակ վերադառնում:

Ես իմ հենց այս վերադարձի մասին խոսեմ: Մենք այնքան սերտաճած ենք Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին, մենք բոլորս. չկա գրեթե մի ազգ, որին դա չի վերաբերվել: Այդ ամենը հունական անտիկ գրականությունն է հիշեցնում, բռնություն ու տառապանք, որ մարդը ի վիճակի չէ հասկանալ: Մենք կապված ենք պատերազմի հիշողությանը: Ես կարծում եմ անգամ, որ անցյալը չի անցել: Շատերը մտածում են, որ անցյալի մասին գրելը նշանակում է փակվել սենյակում եւ փորփրել գրքերը՝ հասկանալու համար՝ ինչ է պատահել: Բայց դա այդպես չէ, հատկապես, երբ դու Բեռլինում ես ապրում, դու ամեն վայրկյան առերեսվում ես անցյալին: Իսկ ես այստեղ եմ տեղափոխվել այն ժամանակ, երբ շատ բաներ իրոք դեռ վերակառուցված չէին: Մինչեւ 2000-ականները այդ հետքերը շատ ավելի շատ էին: Բեռլինում պատմությունը ամեն քայլի վրա է: Ու հենց այս պատճառով է իմ պատմությունը սկսվում Բեռլինի գլխավոր կայարանում, որը մեծ քաղաքում նոր հայտնված մարդու համար «middle of nowhere» է` ոչ մի տեղի կենտրոնը, ու եթե ուշադիր լինես, կհասկանաս, որ Բեռլինի պատն այնտեղով է անցել, որտեղ դու կանգնած ես: Այս քաղաքը այս պատմության պահապանն է: Իսկ հիշողությանը ավարտված բան չէ երբեք: Սա սարսափելի ակտիվ գործընթաց է եւ երբեք չի վերջանում:

Իմ գիրքը Հոլոքոստի մասին չէ: Ես պատմության ժառանգորդ եմ, որում իրենց հերթին հարյուրավոր չպատմված պատմություններ կան: Ես չէի ուզում պատերազմի մասին գրել: Որովհետեւ երբ մարդ բռնության ու դաժանությունների մասին է գրում, տարածում է դրանք: Ոչ էլ ուզում էի, որ այն ինչ-որ դաստիարակչական ձեռնարկ լինի: Ոչ: Մի կողմից ես ուզում էի պարզապես պահպանել իմ լսած պատմությունները, մյուս կողմից էլ ուզում էի, որ զգայուն մարդկանց դա որեւէ կերպ չնեղացնի, չսպանի: Ես գիտեմ՝ ինչ է նշանկում, երբ քեզ չեն պաշտպանում այն ամենից, ինչ դու պատրաստ չես լսել: Ես 11 տարեկան էի, երբ հորիցս ուզեցի իմանալ, թե Մայակովսկին ինչու է մահացել, եւ երբ նա առանց որեւէ բան թաքցնելու ինձ ամենը պատմեց, ես մտածում էի՝ «Աստված իմ, ես սրան չեմ դիմանա»: Նկատի ունեմ սրանք բաներ են, որոնց հետ զգույշ պետք է լինել, ու դուք՝ հայերդ, սա ինձանից լավ գիտեք, այո, հարց է՝ ինչպես մարդ կշարունակի ապրել՝ լսելով պատմությունը այն մասին, թե ինչպես են 1.5 միլիոն մարդու հենց այնպես բռնության ենթարկել ու սպանել: Ինչպե՞ս ապրել այդ ամենի հետ: Ես վստահ էի, որ ինձ համար չեմ գրում: Ես անընդհատ փնտրում էի ձայն այս պատմության մեջ: Այնքան հետաքրքրիր է, որ իմ ընտանիքում սերունդներով ուսուցիչներ են եղել, որոնք խուլուհամր երեխաներին ժեստերի լեզու են սովորեցրել, նրանց ուղեկիցն են եղել կյանքում: Եվ ես սրա մեջ ինչ-որ հետաքրքրիր կապ եմ տեսնում, որ ես ինչ-որ ձայն էի փնտրում, որը իմ ձայնին մարմին կտար: Ու մի կողմից էլ գերմաներենը, որ խելագար լեզու է, ինձ հետ կապ չունեցող... Եվ ես հասկացա, որ սա հենց այն է, ինչ փնտրում եմ. այս լեզվով ձայն հաղորդել մի բանի, որը ձայն չունի:

2013 թվականին ես ավարտեցի գիրքս, որի ավարտին մենք Ինստիտուտսկայա փողոցում ենք, ու ես ամբողջ ընթացքում պատմել եմ իմ քաղաքի մասին, որը ոչ մի կերպ Եվրոպա չի հասնում, այստեղ չի տեղավորվում: Ես ավարտում եմ այն, ու այնտեղ սկսվում է Մայդանը ու այդ փողոցում 100 մարդ է սպանվում նույն ժամանակահատվածում, ու ես այնտեղ չէի: Ես չէի կարողանում հավատալ: Չգիտեմ: Ես անընդհատ մտածում եմ այս բաների մասին: Ես այս ամբողջ ճամփորդությունը դեպի անցյալ սրա համար եմ երեւի արել, որ հասկանամ այդ բաները: Ես գերմանական ռոմանտիկ գրականությանը բնորոշ ճանապարհ եմ անցել: Ես իմ պատմությունն սկսում եմ գերմանական կայարանում եւ ավարտում եմ իմ հայրենի քաղաքում: Իմ դեպքում այդ վերադարձը ինչ-որ առումով անառակ որդու վերադարձի է նման:

Մերօրյա գրականությունը անընդհատ սնվում է անցյալից, օգտագործում անցյալը: Մենք ընդհանրապես հղումների դարաշրջանում ենք ապրում: Ձեր կարծիքով որտեղից է գալիս այս օրինաչափությունը եւ արդյոք պատրեազմներն ունե՞ն իրենց դերն այստեղ: Նկատի ունեմ, մարդիկ կառչում են անցյալից այն ժամանակ, երբ այն որպես ներկա խլել են իրենցից: Կուզեի այս մասին խոսենք:

Երբ ես Գերմանիա տեղափոխվեցի, այդ օրերին ռմբակոծվում էր Բելգրադը: Մեզ մոտ Չեչնիայի այդ պատմությունն էր: Սա ներկան էր: Ապագան այն էր, որ ես՝ հրեական արմատներով Գերմանիայից ժամանած լրագրող, տարիներ հետո կանգնած էի Վարշավայի կենտրոնում եւ... եւ փնտրում էի իմ անցյալը: Ուզում եմ հակիճ ասել... պատերազմները, այո, ամենուր են, դրանք ներկան են, դրանք ապագային են առնչվում, դրանք անցյալում են, դրանք ամենուր են:

Վերջերս գերմանական «Zeit» պարբերականում կարդացի Մաքսիմ Բիլլերի հոդվածը ժամանակակից գրականության մասին, որտեղ նա գրում է, թե գերմանական ժամանակակից գրականությունը անբուժելի հիվանդի է նման, որը բժշկի չի գնում, բայց բոլորին պատմում է, որ իրեն լավ է զգում: Հեղինակի կարծիքով միակ լուսավոր կետը այս ամենի մեջ էմիգրատների բերած պատմություններն են: Կցանկանայի նաեւ Ձեր կարծիքն իմանալ այս մասին: Առահասարակ աշխարհում փախստականների այս ամբողջ տեղաշարժը իսկապես կարծես գրականություն է բերում այս թեման անընդհատ: Այո, սրանք մարդկային պատմություններ են, իրական, հետաքրքիր, բայց տարբեր գրական մրցույթներում այդ պահի իրավիճակը կարծես մեծ դեր է խաղում եւ խրախուսվում են հեղինակները, որոնք կամ կոնֆլիկտի վայր հանդիսացող երկրից են կամ խոսում են այդ կոնֆլիկտի մասին: Ինչ-որ արհեսատական հարաբերություններ են ձեւավորվում գրականոթյան եւ գրական թեմաների մեջ: Դուք ի՞նչ կասեք այս մասին:

Իմ խորին համոզմամբ գրականությունը թեմաներից չի բաղկացած: Գրականությունը մարդիկ են, ու չկան օտար պատմություններ: Պատմությունը չի կարող օտար լինել: Ինչպե՞ս կարող է Մարկեսի Մակոնդոյի պատմությունը մեզնից ցանկացածին օտար լինել: Եթե պատմությունը լավ է գրված, այն իմն է:

Այո, Դուք ճիշտ եք նկատել: Մի փոքր թրենդային բան կա այս ամենում: Բայց ամեն ինչ այդքան էլ այդպես չէ, ինչպես Դուք եք ասում: Այստեղ նաեւ հակառակ բանն է տեղի ունենում: Այս գրականությունը, ձեր նշած, գերմաներեն գրվող, բայց միգրացիոն պատմություն ունցող հեղինակների կողմից գրված գրականությունը, երբեմն նետվում է նույն կաթսան, այսինքն՝ այնպես չէ, որ սրանք միշտ գովասանքի արժանացող պատմություններն են կամ գովասանքի մասին չխոսենք, այլ ինդիվիդուալ վերաբերմունքի, շատ հաճախ այս վերաբերմունքը չկա, միեւնույն է, դու Բոսնիայից յոթ տարեկանում գաղթած եւ արդեն բոլորովին ինտեգրված գերամանախոս գրող ես, թե ուկրաինուհի, որ երեսուն տարեկանում է գերմաներեն սովորել, բոլորը նույն չափման համակարգում են: Սա նետվում է այդ, այսպես կոչված, «միգրացիոն գրականության» մեջ (որը, ի դեպ, իմ կարծիքով դարձյալ անմտություն է, այդ անվանումն ու պիտակավորումը) եւ վերջ, մնացած բոլոր գործոններն անտեսվում են: Լեզվի հարցն առաջ չի գալիս ընդհանրապես, իսկ դա ամենակարեւորն է: Ինձ համար ավելի հեշտ էր գերմանացի գրող դառնալը, քան ընդհարապես գրող դառնալը: Լեզուն դարձավ ամենաորոշիչ բանն իմ պատմության մեջ:

Արեւելայն եվրոպացին՝ Դուք եւ ես, կրո՞ւմ է արդյոք արեւմտյան մարդու կերպարը, մտնո՞ւմ է արդյոք մեզ հայտնի մոդելի մեջ: Մենք անընդհատ ձգտում ենք լինել այդ մարդկանց կողքին, իրենք անընդհատ զարմանում են մեր անկեղծությունից: Ո՞վ է շահում եւ ով կորցնում մեր այս տեսակ հարաբերություններում:

Շատ հետաքրքիր հարց է: Դուք մի երկրից եք, որն ամենահին քրիստոնեական մշակույթն ունի, վանքերը, այդ միստիկ ներքին էներգիան, աննկարագրելի գեղեցիկ տառեր, ոչնչի չնմանվող, յուրահատուկ... ինձ համար աշխարհում ոչ մի տեղ այդքան ներքին ազնվականություն չկա, որքան Հայաստանում, կամ ես՝ արմատներով հրեա, բայց մեկ-մեկ էնպիսի զգացողություն ունեցող մեկը, որ մտածում է, թե ինքը Կոստանդնուպոլիսից է ու բոլոր բջիջներով կապված այդ քաղաքին, Այա Սոֆիային ու մեկել գալիս ես այստեղ եւ տեսնում ես, որ դու գրանցված ես «Արեւելյան Եվրոպա» գրառման տակ:

Ես մեզ արեւմուտքի մարդկանց մեջ չմտած ու մի քիչ իրենցից հեռու ու իրենց հանդեպ հպարտ եմ տեսնում, ու այս հպարտությունը հոգեւոր փորձառության հետ եմ կապում, առօրյա հպարտությունը նկատի չունեմ: Ես այդ հպարտության մեջ արդարացիություն եմ տեսնում:

Հետաքրքիր է, որ երբ մարդ Եվրոպա է տեղափոխվում, բոլորը՝ այդ թվում տվյալ մարդը, մտածում են, որ հետեւանքը ինչ-որ բան ստանալը պիտի լինի: Եվրոպա գալը ստանալու հետ է ասոցացվում: Այո, այդպես է գուցե ընդհանուր առմամբ, բայց նաեւ հստակ է, որ այնտեղ, որտեղ ֆինանսական ապահովության եւ սուվերենության հարցը լուծված է, մարդկային ջերմությունն է պակասում, ու մենք սա ենք բերում: Մենք տալիս ենք ջերմություն եւ սեր՝ վերցնելով ապահովությունը:

Իմ գրող ընկերներից մեկը մի անգամ ասաց, որ հազվադեպ է գրողի երկրորդ գիրքը որեւէ նոր բան ասում: Դա սովորաբար կրկնություն է լինում այլ ձեւակերպումներով: Դուք այս մասին ի՞նչ եք մտածում եւ ուզու՞մ եք արդյոք նոր գիրք գրել:

Ես չգիտեմ՝ արդյոք ես գերմաներեն այլեւս կգրեմ, թե՝ ոչ: Ես այս գրքով կորցրեցի իմ անմեղությունը: Հիմա ես ինձ քամելեոն եմ զգում գրականության մեջ, տարբեր բաներ եմ փորձում, տարբեր լեզուներով եմ գրում: Քիչ եմ գրում: Ու կարող է պատահել, որ տասնհինգ տարի պիտի սպասեմ մյուս գրքին: Ես մի անգամ պատահականությունից ճակատագիր կերտեցի, նկատի ունեմ այստեղ հայտնվելս դարձնելով իմ հետագա ամբողջ կյանքի որոշիչ գործոնը եւ հիմա չեմ կարող ասել՝ հետո ինչ կանեմ: Իսկապես հստակ ոչինչ ասել չեմ կարող, բայց հավանաբար հաջորդ գիրքը կլինի ռուսերեն:


Զրուցեց Աստղիկ Հակոբյանը
 
Լուսանկարը՝ imago/Star-Media-յի
  • Created on .
  • Hits: 2392

Կայքը գործում է ՀՀ մշակույթի նախարարության աջակցությամբ։

© 2021 Cultural.am. Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ օրենսդրությամբ: Կայքի հրապարակումների մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման ժամանակ հղումը կայքին պարտադիր է: